“Subjektif şartlardan” ve “rehabilitasyonundan” kastımız, dönüşün problemlerinin fert ve aile bazında ele alınıp, dönüşe engel unsurların tespit edilerek ortadan kaldırılmasıdır.
Bunu yapacak olan ekipler, formasyonu uygun, ne yapacağını bilen, konuyla ilgili sertifikasyon sahibi kişilerden (sosyolog, psikolog, iktisatçı) oluşmalıdır.
Bu uzman ekip, alan çalışması yapıp çerkes aileleri ziyaret etmeli, monografik metodla dönüşü zorlaştıran veya engelleyen hususları aile bazında tespit edip, kayda almalıdır.
Bu şekilde elde edilen veriler analiz cetvelleri halinde düzenlenip, tümevarım metoduyla genel bir sistem oluşturmak için ayrıca değerlendirilirken; asıl amaç, dönüşe sıcak bakan aile fertleriyle yapılacak yüz yüze mülakatlarla dönüşü engelleyen sorunları tespit edip, o aileye mahsus çözümler geliştirmek olmalıdır.
Yani sistem, “her aile veya şahsın dönüş şartlarının farklı olacağı; dolayısıyla aileye özel çalışma (monografik metod) yapılması ve destek sağlanması gerektiği” ön kabulünden hareketle oluşturulmalıdır. Maksat, dönmek isteyen ailenin pozisyonunun, mutlak dönüş şartlarına getirilmesidir.
Kimisi çok basit, kimisi çok çetrefilli ama hepsi çözüm için dışarıdan desteğe ihtiyaç duyan ne kadar çok sorunumuz olduğunu ancak böyle bir çalışma sonucunda öğrenebiliriz...
örneğin;
2 - 3 çocuğu değişik düzeylerde tahsiline devam etmekte olan bir aileye nasıl bir dönüş planı yapılabilir?
Burada avukatlık veya benzeri işler yapan fakat diploması veya mahareti orada işe yaramayacak olan birisi dönerse ne yapar?
Yıllara yayılmış -kredi borcu gibi- bir anda ödeyemeyeceği miktarlarda borcu olan birisi nasıl döner?
Aile fertlerinden birisi dönüşe ciddi şekilde muhalefet ediyorsa bu aile nasıl dönebilir?
Yeni çevrelere girmekten korkan birisi dönüşe nasıl ikna edilir?
Rusça'yı veya Kafkas dillerinden hiç birini bilmeyen birisi -hatta bu bir aile de olabilir- nasıl dönüş yapar?
Kendi sosyalitesine yakın insanlarla iç içe hayat sürmek isteyen birisi bu imkanı bulabilir mi?
Bakmakla yükümlü olduğu müzmin hastası olan birisine ne önerilir?
Kültür farklılığının getirdiği olumsuzlukları önlemek için dönenler toplu olarak iskan edilebilirler mi?
İş performansı yüksek birisi bu işini dağıtıp nasıl döner?
Dönüp de oradaki iş hayatında tutunamazsa neler yaşar?
Tutunamayıp geri dönse, perişan olur mu?
Manevi hassasiyetleri ön planda olan aileler, anavatanda yaşayan yoğun Rus nüfusunca veya nispeten Rus kültürünün etkisi altında olan hemşerilerince nasıl karşılanır?
Mesela, bir ailede, anne ve 2 - 3 başörtülü kız varsa, baba sakallıysa -moda tabirle- "mahalle baskısına" uğrarlar mı?
Ya çocuklarını böyle bir atmosferde yetiştirmek isteyen ailelere neler söylenebilir?
Bütün yakınlarını geride bırakıp dönen birisi, sonradan çıkan sebeplerle(ailevi v.d.) sık sık gelip gitmek zorunda kalırsa ne yapacak?
Emekli maaşlarının intikali, sosyal güvenceler, arkada bırakılan anne, babalarla irtibat v.s.….
…
Bunlar hemen akla gelen sorular. Buraya yazmadığımız daha yüzlerce soru diasporanın kültürel, psikolojik ve ekonomik skalasına uygun olarak bu uzmanların önüne sökün edecektir.
Bu aşamada hiç bir soru ve sorun hafife alınmamalı, hiç bir soruya burun bükülmemeli, hiç kimseden vazgeçilmemelidir.
Bütün sorunların üstüne ciddiyetle eğilerek, ön açıcı, rahatlatıcı cevap ve çözümler mutlaka bulunmalıdır.
Yahudiler 100 senedir Orta Doğu'ya dönüş halindeler. Bu işle görevli kurumları, göçmenlerin kişisel sorunlarını da çözerek dönüşü hala aktif tutuyorlar… Senede 30 bin civarında Yahudi İsrail'e göç ediyor. Dönüş yapacaklara ciddi ekonomik yardımlar yapılmakta, dönünce uzun süre ülkenin kuzeyindeki uyum kamplarında tutularak yeni cemiyet hayatına adapte olmaları sağlanmakta, daha sonra kendilerine tahsis edilen evlerine yerleştirilmekte fakat sonrasında yine takip altında tutularak tersine göçe sebep verecek herhangi bir olumsuz gelişmeye fırsat verilmemektedir.
Bunlardan kendimize pay çıkartmalıyız.
….
Geçenlerde konuyla alakalı zihin açıcı bir film izledim. Richard Pearce’in yönetmenliğini yaptığı, Tom Sizemore ve Mary Elizabeth'in başrolünü oynadıkları Türk televizyonlarında defalarca gösterilmiş bir film: “Tanık Koruma” (Witness Protection).
Filmin konusu kısaca şöyleydi: Hayatını, bir gangsterin işlerini yaparak kazanan aile babası Bobby Batton, patronundan habersiz çevirdiği işlerin bedelini, uykusunda öldürülmeye çalışılarak öder. Atik davranan Bobby, katilin elinden kurtulur ve korunması için FBI'a başvurur. Bobby'ye iki seçenek sunulur: Ya suçla dolu hayatının bedeli olarak hapse girecek; ya da eski patronu hakkında kayda değer bilgiler vermesi karşılığında tanık koruma programına alınacaktır. Bobby tanık koruma programına girmeyi seçer ve bildiği her şeyi anlatır.
Ailenin yeni kimlikleri ile çok uzaktaki başka bir eyalete (Seattle) gidip yeni bir yaşam kurmasına karar verilir. Ancak önce, katılacakları çevre ve yeni kimliklerini içselleştirmeleri için bir adaptasyon programına alınırlar.
Aile, FBI'ın, bütün odalarını kameralarla gözetlediği koruma altında bir eve yerleştirilir. Aile fertlerine yeni isim ve kimlikler verilir. Gidecekleri eyaletle ilgili dokümanlar v.s. ile yoğun şekilde bilgilendirilirler. Oradaki çevre ve sosyal yapıyı özümlemeleri için ciddi bir rehabilitasyondan geçirilirler. Alacak, verecek, aşkları v.s. gibi insanlarla olan ilişkileri bir hal yoluna koyularak hepsi sonlandırılır. İtirazı olan aile fertleri ikna edilir v.s.
Neticede, bütün aile yeni başlayacakları hayata uyum sağlayacak şekilde bir transformasyondan geçer. Filmin ana konusunu da zaten bu transformasyon sürecinde yaşanan aile içi çatışma ve çelişkiler oluşturuyor.
Filmi seyredince öncelikle çevre ve yer değiştirmenin ne kadar zor bir iş olduğunu iyi anlıyorsunuz.
İkinci olarak da, böyle bir durumda zihinsel, psikolojik, sosyolojik ve ekonomik hazırlığın ne kadar mühim olduğunu...
Filmin kahramanlarının Seattle gidip "saklanması" ile bizim Kafkasya 'ya gidip "yerleşmemiz" arasında elbette bir fark var… Filmde Bobby ve ailesi geçmişlerinden kaçarak yeni bir coğrafyaya giderken; bizler geçmişimize, köklerimize dönmek gayretiyle mevcut coğrafyamızı değiştirmeye çalışıyoruz...
Ama değişmeyen bir şey var ki, sebep her ne olursa olsun, sosyal ve fiziki çevreyi kökten değiştirmek, gerçekten çok ciddi bir zihni, ruhi ve iktisadi hazırlık yapmayı gerektiriyor.
İşte, bizim de bu makalede dikkat çekmek istediğimiz husus, dönüşün uzman kadrolarca ele alınıp, aile ve fert ölçeğinde odaklanarak yapılacak çözümleyici çalışmalarla ancak realize edilebileceğidir.
Anavatandan dönüş çağrısı yapan çok heyet geldi ama görüyoruz ki sonuç vermiyor. Bundan sonra da bin tane heyet gelse, bin kişinin dönüşüne sebep olabileceğini sanmıyoruz. çünkü yapılan genel çağrılar insanların bireysel ve ailevi sorunlarını yok etmiyor.
Maalesef gerçek bu.
Ne havanda su döverek zaman harcayalım, ne de beklentilere girerek hayal kırıklıkları yaşayalım.
Yapılacak iş belli "uzman ekipler, aile bazında markaj".
ekarayel@superonline.com
