Ufuk Tavkul

Orta Kafkasların yüksek dağlık bölgelerinin ve derin vadilerinin kadim halkı Karaçay-Malkarlılar XIX. Yüzyıl başlarına kadar komşu Kafkas halkları, Ruslar, Avrupalılar ve Türkler tarafından değişik etnik adlarla tanınıyorlardı.

Karaçaylılar için Kafkas halkları şu isimleri kullanırlardı:

Karaşey ve Kuşha (Adige-Kabardey)

Akaraç (Abhaz)

Karça (Abaza)

Mukrçay (Svan)

Asi (Oset)

Alani (Megrel)

Karaçioli (Gürcü)

Malkarlılar için Kafkas halkları şu isimleri kullanırlardı:

Balkar ve Kuşha (Adige-Kabardey)

Azuho (Abhaz)

Asson (Oset)

Sabir (Svan)

Basiyani (Gürcü)

XV. yüzyıl başlarında Kafkasya’ya gelen Avrupalı misyoner Johannes de Galonifontibus, komşu halklar tarafından Kara çerkesler olarak adlandırılan Karaçaylılar hakkında şu bilgileri nakletmekteydi:

çerkesya ya da Zikia adı verilen ülke, Karadeniz’in arkasındaki dağların eteklerinde uzanır. Burada iki değişik halk yaşar. Yüksek dağların üzerindeki vadilerde yaşayan halk Kara çerkesler’dir. Aşağılarda deniz kenarında yaşayanlar ise Ak çerkesler’dir. Kara çerkesleri hiç kimse ziyaret etmez. Onlar da tuz ihtiyaçlarını karşılamanın dışında dağlarını asla terk etmezler. Kara çerkeslerin kendilerine özgü bir dilleri vardır .

Aradan iki yüz yıl geçtikten sonra, 1635-1653 yıllarında Kafkasya’da bulunan İtalyan misyoner A. Lamberti, Karaçaylılar için şunları yazmaktaydı:

Kafkas’ın kuzey eteklerinde Karaçaylılar (Karaçioliler) ya da Kara çerkesler adı verilen halk yaşar. Onlara bu ad yaşadıkları dağlarda gök daima bulutlu ve karanlık olduğundan verilmiştir.

1643 yılında Terek bölgesindeki Rus ordusu komutanı M.İ. Volinskiy yazdığı bir raporda ‘Malkar’ köyleri ve Beştav (Pyatigorsk) yakınlarında yaşamakta olan ‘Karaçaylı çerkesler’ hakkında bilgi vermektedir .

Almanca kaynaklarda ve haritalarda Karaçay-Malkar halkı için çerkes Tatarı ifadesinin kullanıldığı görülmektedir. Robert Lach, ‘Volksgesange von Völkern Russlands’ (Wien, Rohrer: 1952) adlı kitabında Karaçaylıları ‘tscherkessisch-tatarische’ (çerkes Tatarı) adıyla tanımlamaktadır.

Rusça kaynaklarda Karaçay-Malkar halkı için Gortsı (Dağlı) ve Dağ Kabardeyleri adları kullanılmıştır.

XIX. yüzyıla kadar Arap harfleriyle Osmanlıca olarak hazırlanan haritalarda Karaçay-Malkar halkı için ﭽﺭﻛﺱﻗﺭﮦ(Kara çerkes) ve ﭽﺭﻛﺱﻃﺎﻍ(Dağ çerkes) adlarının kullanıldığı görülür. Bu haritalarda Karaçay-Malkar ülkesi Kara çerkes Yerleri ve Dağ çerkes Yerleri olarak yer alır ve Kabartay (Kabardey) ile Gürcistan’ın Svan ülkeleri arasında, Kûh-i Elbruz (Elbruz Dağı) adı verilen Kafkas Dağları’nın üzerinde gösterilir.

Karaçay-Malkar halkının XIX. Yüzyıla kadar çerkes olarak adlandırılması onların Adigelerle olan etnik akrabalığını ve kültürel birliğini de vurgulamaktadır.

Aşağıdaki haritada Karaçay-Malkar halkının yaşadığı bölge Kara çerkes Yerleri ve Dağ çerkes Yerleri adlarıyla gösterilmiştir.

1- Kara çerkes Yerleri – Dağ çerkes Yerleri (Karaçay-Malkar)

2- Kabartay (Kabardey)

3- Vilayet-i Abaza (Abhazya)

4- Vilayet-i Svan (Svanetya)