MARİNA KOBAKHİA

SOHUM

(Abhazya'daki enerji krizi nasıl çözülür ve Ingur HPP nasıl kurtarılır? / Problem analizi ve raporlama)

 Abhazya'da 20 Şubat'tan itibaren 11.00'den 14.00'e kadar elektrik kesintisi uygulanacağı açıklandı. Böyle bir uygulamaya, İngur HES'in rezervuarındaki düşük su seviyesi nedeniyle ihtiyaç duyulduğu belirtildi.

İngur HES önemli bir baraj. HES, doğrudan Gürcü-Abhaz ihtilaf bölgesinde yer alıyor ve tek ortak Gürcü-Abhaz projesi. Tiflis'in kontrol ettiği bölgede İstasyonun 270 metre yüksekliğindeki beton barajı; Abhazya'nın kontrol ettiği bölgede ise beş jeneratör bulunuyor. Taraflar, hidroelektrik istasyonunu ortaklaşa yönetiyor ve üretilen elektriği de paylaşıyor.

Tiflis ve Sohum arasında yapılmış resmi olmayan bir anlaşmaya göre, istasyon tarafından üretilen elektriğin yüzde 40'ı Abhazya, yüzde 60'ı Gürcistan tarafından tüketiliyor. Abhazya neredeyse tamamen buradan gelen elektriğe bağlı durumda.

Apra Cafe'nin açık hava salonu her gün saat 13'te hareket kazanıyor. En yakın kurumlardan -Abhaz  Denizcilik  Şirketi, gümrükler, bakanlıklar v.d.- insanlar buraya  hem denizi seyretmek, hem de öğle yemeklerini yiyip bir şeyler içmek için buraya geliyor. Ama bu günlerde burada kimseler yok. Cafe müdürü Alkhas Sangulia, “Gaz lambamız bile yok. Çünkü tüp gaz yok. Güvenli değil biliyoruz ama görünüşe göre onları kurmak zorunda kalacağız” diyor.

 RUSYA NE KADAR YARDIMCI OLUR?

Böyle bir durum en son 2016'da, az yağışlı, soğuk kış mevsiminde ortaya çıktı. Ancak Abhazya Hükümeti'nin elektrik alımı konusunda Rus tarafıyla anlaşması sonucu elektrik kesintileri iki haftadan az sürdü.

Abhazya'nın enerji tedarikinden sorumlu bir şirket olan  Chernomorenergo ile Rusya arasında müzakerelerin halen devam ettiği iddia ediliyor.

Chernomorenergo Genel Müdürü Aslan Basaria, “Rusya'nın  bize  hangi  şartlar altında ve hangi miktarda katılacağına dair ne karar vereceğimizi bilemiyoruz. Bize ne kadar borç verebilir ki? Nihayetinde bunlar politikacı" diyor.

24 Şubat'ta elektrikler programa göre öğleden sonra saat 14.00’de açıldı ancak kısa süre sonra trafo bozuldu ve Sohum'un merkezi bir günden fazla elektriksiz kaldı. Uzmanlar, trafonun çöküşünün kaçınılmaz olduğunu söylediler. Çünkü elektrik  olmayan üç saat içinde tüm ekipmanlar soğudu ve tekrar açıldığında soğuk teller ve diğer parçalar ani güç dalgasına dayanamadı. Bunun olmasını önlemek için, elektrikçiler halkın tüm elektrikli aletlerini kapatarak şebeke ağından çıkartmasını şiddetle tavsiye ediyor.

"Apra"  yöneticisi Alkhas öncelikle pahalı restoran ekipmanlarını önemsiyor ve bu nedenle kesintiler sırasında cafeyi terk etmeyerek tüm fişlerin prizlerden çıkarılmasını sağlıyor. “Ama en kötüsü, tabii ki, çok yoğun saatlerde elektriğin olmaması. Neden geceleri kapatmıyorsunuz?” diyerek yöneticilere öfkeleniyor Alkhas.

 SORUN, İRRASYONEL ELEKTRİK TÜKETİMİ

Ingur HES  Yönetim Kurulu Başkanı Levan  Mebonia ise “Rezervuardaki  su  miktarından maksimum  faydalanmak için, en fazla enerji harcanan saatlerde tasarruf etmeniz gerekiyor” diyor. Bu sözler Apra Cafe müdürünün sorusuna somut bir cevap teşkil ediyor.

“Ancak elektriği kesmek sorunu çözmez, bu geçici ve acil bir önlemdir sadece. Asıl sorun su birikiminde eksiklik veya su akımı değil; asıl sorun irrasyonel elektrik tüketimidir. Abhazya tarafında günde 7,8 milyon kilovat-saat elektrik tüketiliyor” diyor Levan Mebonia. Asgari 40 kopeklik tarifenin, yüzde birden küçük bir nüfusu bile tasarruf etme zahmetine sokmadığını belirten Mebonia devam şöyle ediyor: “Evdeki tüm ısıtıcıları açın ve temiz hava için de pencereyi açın. Bu çok rahat tabii ancak çok mantıklı değil. İnsanların böyle bir zihniyeti var maalesef. Elektrik ucuzsa, tasarruf etmeleri için onları zorlayamazsınız. Elektrik fiyatını arttırmak için cumhuriyet liderliğinin alacağı bir karara ihtiyacımız var.”

Mebonia, sorunu çözmenin tek yolunun bu olduğuna inanıyor.

“Şimdi hükümet bu konuyu aktif olarak tartışıyor, belki bir şeyler çözülecek. Bu kararın alınması şart. Tiflis'te elektriğin fiyatı 20 tetri; Abhazya'da ise 1.6 tetri. Bu olacak şey değil” diyor Ingur HES başkanı.

 ÖZELLEŞTİRME GÜNDEMDE Mİ?

Abhazya’daki karartmalar hakkında Facebook'ta da aktif bir tartışma yaşanıyor. Birçok kişi, Abhazya'da tarifelerde yapılacak bir artışı haklı çıkartmak için kasten elektriksiz bırakıldıklarını yazıyor. Bir kesim de, yetkililerin, petrol üretimini başlatmak ve proje için kamu desteği almak maksadıyla bu durumu özellikle oluşturduğunu öne sürüyor.

 ÖZEL ÜRETİM YAPMAK İÇİN ARAYANLAR VAR

Energosbyt Başkanı İnal Lazba, tüm bu varsayımları spekülasyon olarak değerlendiriyor ve Abhazya'daki enerji sorununun rasyonel bir yaklaşımla ancak çözülebileceğini söylüyor. Vatandaşlara, “Sadece kullandığın elektriğin parasını ödemelisin ve ayrıca gerekmediği yerlerde ışıkları kapatmalısın. Tarifeyi yükseltmekle ilgili bir konuşma henüz gündemde yok. Fakat enerji özel ellere geçerse bu kaçınılmaz olacak”  diyor İnal Lazba.  

Bugün Abhazya'daki tek enerji kaynağı Ingur HES. Evlerin tüm üretim ve ısıtma ihtiyacı için kullanılan elektrik buradan karşılanıyor. Geçen yılın sonunda onarılan Sohum HPP, Ingur HES olmadan çalışamıyor; çünkü bağımsız değil. Nitekim 20 Şubat'ta enerji kesildiğinde aşırı yüklenme nedeniyle onun da durdurulması gerekti.

Sohum HPP Teknik Müdürü Rezo Zantaria'ya göre, istasyon Abhazya'nın güç sistemine fayda sağlıyor, ancak hiçbir şekilde sorunu çözmüyor. Kapasitesi 20 megawattın biraz altında. Bu yalnızca yoğun enerji tüketiminin olduğu saatlerde şebekeyi desteklemek için yeterli oluyor.  

 BİR SORUŞTURMA MI, YOKSA ENERJİYİ ARTIRMA KAVRAMI MI?

Abhazya'da elektrik sorunu o kadar ileri gitti ki, Chernomorenergo'nun faaliyetlerini araştıran özel bir meclis komisyonu da kuruldu. Komisyonda bulunan milletvekili  Dmitry Dbar, kesintilerden ve Rusya'dan enerji alımının gerçekten gerekli olup olmadığından şüphe ediyor.

Ancak meslektaşı Batal Aiba, ihtiyaç duyulanın soruşturma değil, Abhazya'da enerji üretiminin artırılması olduğundan emin.

Milletvekilleri ve otoriteler enerji krizinden bir çıkış yolu bulmaya çalışırken, özel şirketler alternatif elektrik kaynakları oluşturmak için faaliyetlerine hız vermiş durumda.

Rus Sinotorg şirketi kısa bir süre önce küçük rüzgar ve güneş enerjisi santralleri kurmak için bir fabrika projesi sundu. Bunun için Ochamchira şehrinde eski petrol fabrikasının bulunduğu sahada yeni bir işletme inşa etmesi gerekiyor.

Sinotorg, alınan elektriği yalnızca Abhazya'ya satmayacağını var sayıyor. Şirket, doğrudan Abhazya’nın elektrik sorunuyla değil, cumhuriyetin elverişli konumuyla ilgilendiklerini söylüyor.  

Peki  kKüçük istasyonların inşaatının fiyatı ve ürettikleri elektriğin maliyeti ne kadar olacak?

Tabii ki fiyatın Abhazya'da yaşayanların bugün Ingur HES'den gelen elektriğe ödedikleri fiyattan daha düşük ve hatta aynı olması beklenmiyor.

 INGUR HES’İ KURTARMAK

Elektrik tarifesini yükseltme fikrini kuvvetle destekleyen İstasyon Müdürü Levan Mebonia’ya göre, optimum kilovatsaat fiyatı 0.7 cent olacak. “Bu iyi bir düzey olacak. Bu fiyat olursa, Abhazya sakinlerinin şu anda olduğu kadar çok elektrik harcaması pek mümkün değil. Sadece elektrik tasarrufuna başlasalar bile bu Ingur HES için büyük bir rahatlama olacak, yük önemli ölçüde azalacak” diyor Mebonia.

Bugün Ingur HES, Gürcistan'ın, istasyonun tam rehabilitasyonu için Avrupa Kalkınma Bankası'ndan aldığı kredi ile finanse edilerek çalışıyor. 2020-21'de restorasyonun son aşaması tamamlanacak. Proje, derivasyon tünelinin onarımı ve rezervuar tabanının siltlerden temizlenmesini kapsıyor.

Birçok küçük hidroelektrik santraline sahip olan Gürcistan için de İngur HES ülkenin enerji sisteminin temel direği durumunda. Gürcistan'ın bu istasyon olmadan yapmayacağını söyleyen Mebonia, “Santral 1300 megawatt gücünde. Transkafkasya'nın tamamında bu ölçekte başka bir santral yok. İstasyonu kurtarmak zorundayız” diyor.

Bu arada, Ingur HES'nin uygun şekilde çalışması da bir güvenlik konusu. Barajda bir kaza olması durumunda Abhazya, Gürcistan, Türkiye ve Rusya bundan zarar görebilir.

Ancak basit bir sakinin, evinde yanan bir ampul ile milyonlarca metre küp su arasındaki bağlantıyı hayal etmesi tabii ki zor. Nitekim Apra Cafe Müdürü Alhas Sangulia, “Her ay sekiz bin ruble [yaklaşık 122 $] elektriğe para ödüyorum” diyor ve soruyor: “Neden sorunlar hakkında endişelenen ben olacağım?”

----------------

Kaynak: https://jam-news.net