Kafkasevi.com

Adem Dim

Adıge toplum ve din adamı, yayıncı ve yazar. Cafar oğlu. Terek bölgesinin Nalçik yöresinde, Baksan ilçesinde bulunan Staraya Krepost köyünde doğdu. Buradaki medreseyi bitirdikten sonra Mısır’a giderek Kahire’de öğrenim gördü.

Anayurduna döndükten sonra Kabardey (Adıge) yörelerinde “Baksan aydınlanma hareketi” adını alacak olan toplumsal-kültürel hareketin öncülerinden biri oldu. 1913 yılında Temirhan Şura’da (Dağıstan) bulunan Muhametmirza Mavrayev’in matbaasında Adıgece Alfabesini ve kadınlar ve çocuklara yönelik Adıgece iki eserini bastırdı. 1917’de Kazan’daki “ümid” matbaasında “Güzel Sözler” adlı Adıgece kitabını yayınladı. Şubat 1917 devriminden sonra Kuzey Kafkasya’nın devletleşme ve özgürleşme çabaları içinde aktif olarak yeraldı. Kardeşleriyle birlikte Baksan’da milli bir basımevi oluşturarak milli ve dini konularda on kadar kitap yayınladı. İstanbul’daki çerkes İttihad ve Teavün Cemiyeti’nin çalışanlarından biri iken anayurda dönerek Baksan’da yerleşen ve yöredeki milli uyanış hareketi içinde yer alan arkadaşı Nuri Tsağo’nun “Ayşet’in Söylencesi”, “İslam Tarihi”, milli okullar için hazırlanmış aritmetik, coğrafya vb. kitapları da burada yayımlanan kitaplar arasındaydı. Kasım 1917’de Baksan’da, yöredeki ilk Adıgece gazete olan “Adıghe Maq” (çerkes Sesi) gazetesini yayınlamaya başladı. Sosyo-kültürel ve politik konuların yeraldığı bu gazetede başta Nuri Tsağo olmak üzere bir çok yerli aydın da yazı yazıyordu. Gazete, Temmuz 1918’de Beyazların basımevini müsaderesi sonucu kapandı. Adem Dım ve kardeşleri bölgenin Kızıl Ordu tarafından işgali ve Sovyet iktidarı döneminde de ağır baskılara uğratıldılar ve bir çok kez tutuklandılar. 1937’deki “temizlik”lerde “burjuva milliyetçisi olmak”, “Sovyet iktidarı karşıtı faaliyetlerde bulunmak” vb. yakıştırmalarla, ülke aydınlarının bir çoğu gibi o da yok edildi.

ESERLERİ

“Alfıbe” (Adıge Dili Alfabesi, Temirhan Şura 1913),

“Tuhfat-al Atfal” (çocuklar İçin, Temirhan Şura 1913),

“Fız Xıbar” (Kadınlar İçin, Temirhan Şura 1913),

“Psatlefv” (Güzel Sözler, Kazan 1917),

“Csenqhase” (Didaktik bir eser, Baksan 1918),

“sıraf-un Muhammediye” (Hz. Muhammed’in Yaşamı, Baksan 1918).

Referanslar:

- Pisateli Kabardino-Balkarii. XIX-konets 80-kh gg. xx v. S.27-28. “El-fa”. Nalçik 2003.

- Z. M. Naloyev (Nalo Zaur): Adab Baksanskogo kulturnogo dvijeniya. Nalçik 1991.

- KGB-m yi arxiwim qixaxija vuexu No: 10269. (Bolcewykxem Baxhsen zalimiqhemre csvepxhagaqhexemre tyeuxuaue). Adighe Psatle. Nalçik 29 Ağustos 1992.

- İstoriya Kabardino-Balkarii (Uçebnoye posobiye). S. 206. Nalçik 1995.

____________________

Kaynak: http://www.tr.kafpedia.org/index.php?title=Adem_D%C4%B1m

28 / 05 / 2008