Arama

Blenavko Bateko Harun
Kafkas yurtseveri, eğitimci, dilci, şair ve yazar. Büyük çerkes sürgününde (1864) Kafkasya'nın Kuban yöresinden sürülerek Suriye'ye göç etmek zorunda kalan bir Adıge ailesinin çocuğudur. Humus'da doğdu. İlk ve orta öğrenimini yaptıktan sonra İstanbul'a giderek orada da öğrenim gördü ve öğretmen olarak çalıştı.

1908-1923 döneminde İstanbul'da kurulan ve faaliyet gösteren "çerkes İttihad ve Teavün Cemiyeti", "Şimali Kafkas Cemiyeti”, “Kafkasya İstiklâl Komitesi"” "çerkes Kadınları Teavün Cemiyeti” gibi örgütlerin tümünde kültürel çalışmalarda bulundu ve görevler aldı. Arap ve Latin kökenli çerkes (Adıge-Abhaz) alfabelerinin oluşturulması için kurulan komisyonlarda çalıştı. Hazırladığı Latin kökenli alfabe birkaç kez basıldı ve özellikle Şimali Kafkas Cemiyeti'nin Adıgece yayınları bu alfabe esas alınarak yapıldı. Mütareke döneminde (1918-1922),"çerkes Kadınları Teavün Cemiyeti" tarafından Beşiktaş'ta oluşturulan "çerkes Nümune Mektebi"nde öğretmenlik yaparak Adıgece tarih ve coğrafya dersleri verdi. Derneğin yayın organı olarak çıkan "Diyane"(1920) dergisinde de yazıları ve şiirleri yayımlandı. Osmanlı devletinin dağılması üzerine Suriye'ye giderek orada öğretmenlik ve okul müdürlüklerinde bulundu. İki Dünya Savaşı arasındaki bu dönemde Suriye'de Emin Semguğ, B. Bateko Harun, ömer Hilmi Tsey, Tarık Mümtaz Hağur (Göztepe -Yazganalp), İsa Hağur, Abdurrahman Kat vs. aydınların gayretleriyle, İstanbul'daki 1908-1923 dönemi hareketinin devamı olan verimli bir kültürel çalışma dönemi yaşandı. Mısır’daki "çerkes Kardeşlik Cemiyeti" ve ürdünde kurulan "çerkes Yardımlaşma Cemiyeti” gibi örgütlere paralel olarak Suriye'de de tüm Kafkas diasporasında örgütlenen "Kafkasya Dağlıları Halk Partisi" ile bağlantılı olarak "çerkes Aydınları Birliği" (Union Intellectuelle Circassienne) adlı örgüt oluşturuldu. Adıgece-Arapça-Fransızca-Türkçe çıkan “Marge” (Marce) adlı bir gazete yayınlandı ( 1928-32). B.Bateko Harun, bu gazetenin yazarları arasında yer aldığı gibi, eski çalışma arkadaşları (Türkiye'de Seyın Tıme, Kafkasya’ya gitmiş bulunan A. Nuri Tsağo vb. ) ile de bağlarını sürdürmeye çalıştı. çerkes köylerinin toplu olarak bulunduğu Kuneytra yöresinde açılan çerkes okulları için ders kitapları, folklor ve edebiyat derlemeleri, çerkes Süvari Birliği için askeri talimnameler gibi, birçok Adıgece kitap ve broşür hazırlayarak yayınladı. Kuneytra çerkes Okulunda öğretmenlik yaptı. Tüm bu çalışmaları nedeniyle daha sonraları çeşitli baskılara da uğrayan Blenavko Bateko Harun, gurbetteki Kafkasya’ya özverili ve önemli hizmetleri olan ve unutulmaması gereken bir çerkes aydınıdır.

Eserlerinden bazıları: "çerkes Alfab" (çerkes Alfabesi , Şimali Kafkas Cemiyeti Yayını, İstanbul 1919). "Müzakeratel lujna" (Adıge dili ve alfabesinin düzenlenmesi konusunda komisyon görüşmeleri, Şam 1927), "Elifba-vel Şerkesiyye" (çerkes Alfabesi,1929) "Adıghe Bzexabz” (Adıge Dili Grameri, 1931), "Adighe Alfabe" (Adıge Dilinin Alfabesi 1932), "Adighe Yegener-Lecture Circassienne" (Adıgece Edebiyat Okuma Kitabı,1929), 'EL kırael Şerkesiyye'" (çerkesce Okuma Kitabı, 1929), "Csiu Reglement" (Adıgece, Süvari Talimnamesi- Tüzüğü), "Adighe Uisener" (Adıge Şiirleri, 1940), "Risale fi telif esma huruf-el luga-el Şerkesiyye veltevhidiyye" (çerkes Dilinde Harflerin Teşkili ve Tek Bir Alfabenin Düzenlenmesi Hakkında Risale, 1940)...

___________________________

Kaynak:
Sefer E. Berzeg, Kafkas Diasporasında Edebiyatçılar ve Yazarlar Sözlüğü, Samsun-1995


Yorumlar
Henüz yorum eklenmemiş. Yorum eklemek için tıklayın.