   | ||
 | ||
 |      |  |
 | ||
 |
Yusuf İzzet MET (Çunatuko)
Büyük çerkes sürgününde(1864) Kafkasya'nın Şapsığ yöresinden sürülen bir Adige ailesinin çocuğudur. 1876 yılında Yozgat’ta doğdu. Babası Met çunatuko İbrahim'i çok küçük yaşlarda kaybettiği için güçlükler içinde büyüdü. Yetim olması nedeniyle İstanbul'da Darüşşafaka Lisesi'nde öğrenim gördü. Harp okulunu (1896) ve Harb Akademisi'ni bitirdi.
çeşitli yerlerde bölük komutanı olarak bulunduktan sonra 1901-1907 yıllarında kurmay yüzbaşı rütbesiyle 4. Ordu da Hamidiye (Aşiret) Süvari Tümeni Kurmay Başkanlığı yaptı. 1907-1908'de binbaşı ve Kurmay Başkanı olarak Sivas Redif Tümeni'nde, 24. Süvari Alayı'nda ve öğretmen olarak Erzincan Harp okulu'nda görev yaptı. 1908-1911 yıllarında İstanbul'da Genelkurmay 3. Şubesi'nde görevliydi. Daha sonra Yanya Demiryolu Komisyonu üyesi (1911), Bağımsız Süvari Tümeni Kurmay Başkanı (1912), 3. Kolordu Kurmay Başkanı (1913), 3.Ordu Süvari Müfettişi, 2.Süvari Tümen Komutanı (1914) olarak görev yaptı. Osmanlı-İtalyan ve Balkan Savaşları'nda bulundu. 1915'de Mirliva (Tuğgeneral) oldu.
 Yusuf İzzet Paşa, Birinci Dünya Savaşı yıllarında Kafkasya cephesinde 10.Kolordu Komutanı, 1.Kafkas Kolordusu Komutanı ve 14. Kolordu Komutanı olarak görev yaptı. 1917 Rusya Devrimi'nden sonra, sürgündeki Kafkasyalıların ve Osmanlı Hükümeti'nin aktif desteğiyle kurulan bağımsız "Kuzey Kafkasya Cumhuriyeti" (11 Mayıs 1918) Hükümeti ile yapılan anlaşma uyarınca Kafkasya’da görev alarak ata yurdunu işgalci güçlerden temizleme ve yeni devleti örgütleme çabalarına katıldı. Kuzey Kafkasya Kolordusu Komutanı ve Askeri Temsilcisi oldu. Dağıstan yöresini Rus kuvvetlerinden temizledi. Fakat Osmanlı Devleti'nin Mondros Ateşkes Antlaşması'nı (30 Ekim 1918) imzalamasından sonra Ata yurdunu terk etmek zorunda kaldı.1919'da tekrar Bandırma 14. Kolordu Komutanı olarak Anadolu'ya geçti. Ege yöresinde Yunan işgaline karşı Kuvayı Milliye güçlerinin örgütlenmesinde emeği geçti. Bu görevi esnasında Yunan işgaline karşı vurulan ilk darbelerden biri olan Bergama Baskınını gerçekleştirdi. Ahmet Anzavur Ayaklanmasının başlamasıyla Anzavur kuvvetleri Bandırma'ya yaklaşırken Bursa'ya geçti. Oradan Ankara'ya çağrıldı ve TBMM 1. Dönem'e Bolu mebusu olarak seçildi (2 Temmuz 1920). Yunan saldırısının genişlemesi üzerine tekrar orduya katılarak Batı Cephesi'nde önce İhtiyat Grubu, sonra da 3.Grup Komutanlığı yaptı (5 Ağustos-13 Eylül 1921). Sakarya savaşlarında cephede bilfiil savaşan tek general oydu. Daha sonra TBMM 1. Dönem'de 1922'de ölümüne kadar Bolu milletvekilliği yapmıştır. Bu arada çerkes kadın yazarlardan Hunce Hayriye Melek Hanım'la evlenmişti (1919). Fakat bu karışık yıllarda sürekli bir evlilik hayatları olamadı. Yusuf İzzet Paşa, 15 Nisan 1922 de Ankara’da göğüs anjininden öldü ve askeri törenle Hacıbayram Camii haziresine gömüldü.
Yusuf İzzet, anadili Adıgece ve Türkçe'den başka Almanca, Fransızca ve Rusça biliyordu. İstanbul'da Genel Kurmay'da görevli bulunduğu 1908-1911 yıllarında "çerkes İttihad ve Teavün Cemiyeti"nin kuruluşuna ve özellikle alfabe ve tarih komisyonlarının çalışmalarına aktif olarak katılmıştır. 1915-1919 yıllarında Kafkasya’daki askeri görev ve eylemleriyle bağlantılı olarak “Kafkasya İstiklâl Komitesi”, "Türkiye'de Şimali Kafkasya Siyasi göçmenleri Komitesi”, "Şimali Kafkas Cemiyeti”, "çerkes Kadınları Teavün Cemiyeti" gibi Kafkas göçmen örgütlerinin çalışmalarında da görevler yüklendi. "Guaze" (1911-14) ve ''Diyane" (1920) dergilerinde Kafkasyalıların kültür sorunları ile ilgili yazıları yayımlandı. Tarihle ilgili eserlerinde ileri sürdüğü tezlerin bir kısmı bugün hayli tartışılabilir nitelikte olsa da, bunlar Kafkas tarihi bakımından büyük önem taşımaktadır. En önemlisi ise bu araştırmaların ordugâhlarda, cephelerde ve mücadeleler içinde geçen kısa bir yaşama sığdırılmış olmalarıdır. _________________________ Kaynak: - Sefer Ersin Berzeg, Kafkas Diasporasında Edebiyatçılar ve Yazarlar Sözlüğü,Samsun-1985
Doğum : 1876 - Ölüm : 1922
 Yusuf İzzet Met Tümgeneral, Anıtkabir Kurtuluş Savaşı Müzesi'ndeki portresi
Yorumlar
Henüz yorum eklenmemiş. Yorum eklemek için tıklayın.
|
 |