   | ||
 | ||
 |      |  |
 | ||
 |
Hüseyin Tosun Şhaplı
Büyük çerkes sürgününde Kafkasya'nın Vubıh (bugünkü Soçi) yöresinden sürülerek Anadolu'ya gelen ve Manyas yöresinde yerleşen bir ailenin çocuğudur. İstanbul'da Mekteb-i Sultani (Galatasaray Lisesi) ve Harp Okulu’nu bitirerek Osmanlı ordusuna katıldı. Asteğmen rütbesindeyken devrimci eylemlere karışması nedeniyle tutuklandı. Daha sonra Trablus Askeri Rüşdiyesi'ne Fransızca öğretmeni olarak atanıp sürgüne gönderildi (1896).
Avrupa'ya geçerek buradaki Osmanlı liberalleri arasında önemli bir yer aldı. Mısır, İsviçre ve Fransa'da yayımlanan liberal yayın organlarında yazılar yazdı. Abdullah Cevdet'in İsviçre'den çıkarılması üzerine Cenevre'ye giderek onun gazetesi "İçtihad"ı bir yıl süreyle yayımladı. Kurucuları arasında bulunduğu "Teşebbüs-ü Şahsi ve Adem-i Merkeziyet Cemiyeti"nin organı olarak Paris'te yayınlanan "Terakki” gazetesinde yazılar yazdı (1906). Rusya üzerinden gizlice Anadolu’ya geçerek, Erzurum'da Abdülhamid istibdadına karşı oluşan halk ayaklanmasını organize etti (1907). Tutuklanarak ömür boyu hapse mahkûm edildi ise de 1908 Meşrutiyetinin ilanı üzerine serbest bırakıldı ve Erzurum'dan Mebuslar Meclisi'ne üye seçildi. İtalyan'ların Trablusgarb'a (Libya) saldırması üzerine gönüllü olarak buraya koştu ve savaşta esir düşerek İtalya’ya götürüldü.
Birinci Dünya Savaşı yıllarında Osmanlı Milli Ajansı'nın Müdürüydü. Bu sıfatıyla "çerkes İttihad ve Teavün Cemiyeti ve “Şimali Kafkas Cemiyeti" gibi Kafkas göçmen örgütlerinin çalışmalarında ve Kafkasya bağımsızlık mücadelesinde aktif bir rol oynadı. İstanbul'da oluşturulan "Kafkasya İstiklal Komitesi ve daha sonra da Türkiye'de Şimali Kafkasya Siyasi Muhacirleri Komitesi” (1915-1919) gibi örgütlerin de yöneticileri arasında idi. Bu Komite adına çeşitli kitap ve broşürler kaleme aldı İstanbul’u işgal eden İngilizler ve bağlaşıkları tarafından tutuklanarak Malta adasına sürgüne gönderildi (1919).
7 Ocak 1930'da İstanbul'da öldü.
Kitap halindeki eserleri: ''Aperçu Historique Ciscaucasiens pendent La Guerre Mondiale" (Dünya Savaşı Sırasında Kuzey Kafkasyalılar'ın Durumuna TopIu Bir Bakış, İstanbul 1918), "Compte-Rendu des Assemblees des Peoples de la Ciscaucasie et de Leurs Travaux Legislatifs" (Kuzey Kafkasya Halklarının Kurultayı ve Onun Yasama çalışmaları Hakkında, İstanbul 1918), "Bibliographie de la Caucasie, I" (Kafkasya Bibliyografyası 1. İstanbul 1919). ____________________________ Kaynak: Sefer Ersin Berzeg, Kafkas Diasporasında Edebiyatçılar ve Yazarlar Sözlüğü, Samsun 1995 |
 |