Duma'nın geçmişi (ve dolayısıyla teamülleri) 1905 Rus isyanına kadar uzanır. Hatırlanacağı üzere, 1917 Bolşevik Devrimi'nin provası niteliğindeki bu isyanın belirli bir lider kadrosu olmadığı gibi, belirli bir ideolojik davası da yoktu. Halkın derin yoksulluğuna, huzursuzluğuna rağmen yapılmayan reformlar, Romanof hanedanının duyarsızlığı, Rus ordusunun Japon Savaşı'nda (4) yaşadığı hezimet boyutlarındaki ağır yenilginin acısı, Rusya'nın despotik hükümete karşı bir bütün olarak ayaklanmasını getirdi. İlk Duma, isyanın kanlı bir biçimde bastırılmasından sonra, 1906'da, çar İkinci Nikolay'ın onayı ile kuruldu; ancak, farklı ideolojilerin temsilcilerinin uzlaşmaz tutumları nedeniyle birkaç ay içinde çalışamaz hale geldi ve lağvedilmek durumunda kaldı. Aynı yıl içinde toplanan İkinci Duma'nın akıbeti de böyle olunca, 1907'de yeni bir seçim yasası yapıldı. Yeni yasa, milletvekili seçilme koşullarını servet sahibi soylular lehine düzenlemek suretiyle, Duma'yı aşırı unsurlardan temizleme yoluna gitti. Aynı yılın Kasım'ında toplanan üçüncü Duma, çar'ın ve soyluların siyasi ve ekonomik güçlerini perçinlemekten öte bir varlık gösteremedi. Bu durum böylece parlamento dışında kalan muhalif güçlerin 1917 Devrimi'ni gerçekleştirmelerine kadar sürdü. Günümüzde Duma, dört yıllık bir dönem için seçilen 450 temsilciden oluşuyor. Yirmi bir yaşını bitiren, gerekli niteliklere sahip Rus vatandaşları, diledikleri siyasi partinin listesinden ve her seçim bölgesinden aday olabiliyorlar.

 

öte yandan, Federal Parlamento'nun bir de halkın doğrudan oylarıyla gelmeyen temsilcilerden oluşan üst kanadı, "Sovet Federatsî" dedikleri, 176 üyelik "Federal Konsey"i var. Siyasi partilerin dışında, "tüm Rusya'nın sesi" olarak işlev görmesi öngörülen Federal Konsey, Vladimir Putin'in başkanlığına kadar başta taşra valileri olmak üzere yerel siyasi erkândan oluşurdu ki, bu, mülki amirlerin asıl görevlerinin yanı sıra Konsey'in Moskova'daki oturumlarında da bulunmaları demekti. Hizmet süreleri belirli bir zaman dilimiyle belirlenmiş de değildi; her bir idari bölge, kendi temsilcisinin görev süresini kendisi tayin eder, diledikleri zaman geri çağırabilir, yerine başkasını gönderebilirlerdi. Ve bu, sıkça böyle olurdu. Putin'in başkan seçildikten sonraki ilk icraatlarından birisi, mülki amirlerin çifte kariyer yapmalarına son vermek oldu. Putin, mülki amirlerin Konsey üyesi olmak suretiyle edindikleri "dokunulmazlık" zırhlarının "bariz kayırmacılığa" yol açtığını söylüyordu. Yeri gelmişken, Putin yönetiminin gerektiği kadar "demokratik olmadığı" şeklindeki söylentilerin federal seçkinlerin Moskova'nın nimetlerinden yararlanmalarına engel olmasıyla birlikte başladığına da işaret edelim. Nitekim, Putin'e şiddetle karşı çıkan Konsey üyelerinin çifte kariyere izin veren yasanın kaldırılmasını kabul etmeleri için, Başkanın kötü şöhretli birtakım vali-senatörler hakkında ceza davaları açmak ile tehdit etmesi gerekti. Duma, Konsey'in geçirmek istediği birtakım yasa tasarılarını veto edeceğini duyurarak Putin'e yardımcı olunca, 2000 yılı Temmuz'u itibarıyla çifte-kariyer uygulamasına son verildi. Yeni uygulama, Konsey'in terkibini büyük ölçüde değişirdi; Putin taraftarlarının sandalye sayıları arttı. 2002'ye gelindiğinde vali/senatör uygulaması hemen tamamıyla son bulmuştu. Ancak, Eylül 2004'teki Beslân krizinin(5) felâketle sonuçlanmasına neden olan kötü yönetimi, Başkan Putin'in federal yöneticilere bir kez daha yüklenmesini getirdi. Bu defa, seçimle gelen bölge valilerini bizzat kendisinin seçeceği yöneticilerle değiştirebilme yetkisi istiyordu. Yasa tasarısı her ne kadar Kremlin tarafından atanacak vali adaylarının kabul ya da reddini yerel yönetimlere bırakıyorduysa da, önerinin Putin'in Federal Konsey üzerindeki nüfuzunu artıracağı açıktı.

 

Nitekim, Rus Parlamentosu'nun üst kanadının Putin'in anti-demokratik ve anti-federal reformlarına" kurban edildiği; Putin'in "çarlaştığı" şeklindeki suçlamalar da bu dönemde çıktı. Halen yürürlükte olan yasaya göre, Federal Konsey, komşumuzun idari sistemini oluşturan 21 cumhuriyet (respublik), 47 eyalet (oblast), 8 bölge (kray), 2 federal şehir (Moskova ve St. Petersburg), 6 özerk devletçik (okrug) ve 1 özerk eyalet (6) yöneticileri tarafından seçilen ikişer senatörden meydana geliyor. Duma'dan basit çoğunlukla geçen yasaların yürürlüğe girebilmesi için Federal Konsey tarafından onaylanmaları gerekiyor. Buna karşın, Duma, üçte iki çoğunluğu yakaladığı takdirde, Federal Konsey'in vetosunu geri çevirebilme yetkisine sahip olduğu gibi, Anayasa değişimleri de önerebiliyor. Aynı şekilde, Başkan Putin'in vetosunu üçte iki çoğunlukla reddedebiliyor; önerdiği başbakan adayını da onaylamayabiliyor; hatta, Başkan'ın görevine son verilmesini de talep edebiliyor. Ruslara özgü ilginç bir diğer uygulama da, Duma ve Federal Konsey'in birbirlerinden fizikî olarak da ayrı olmaları, aynı çatı altında toplanmıyor olmaları; Duma, Moskova'nın bir ucunda, Federal Konsey diğer ucunda yerleşiktir. Gelelim, hafta başındaki seçimlere. Rusya Federasyonu'nda siyasi partilerin seçimlere katılmaya hak kazanabilmeleri için ya müstakbel seçmenlerinden asgari 200.000'inin imzaladıkları bir dilekçe ile başvurmaları, veya Merkezî Seçim Kurulu'na yaklaşık 2,5 milyon dolar civarında bir kefaret yatırmaları gerekir. 17 Ekim 2007 itibarıyla bu koşulları yerine getirmiş, Merkezî Seçim Kurulu'na kayıtlarını yaptırmış siyasi parti sayısı 15'ti. Rusya'daki siyasi manzaraya dair fikir vermesi için listeliyorum: Rusya'nın Demokrat Partisi, Birleştirilmiş Rusya, Barış ve Birlik, Rusya Federasyonu'nun Komünist Partisi, Sağ Kuvvetler Birliği, Rusya'nın Liberal Demokrat Partisi; Rusya'nın Birleşmiş Demokrat Partisi "Yabloko"(7) Rusya'nın Yurtseverleri; Rus Ekolojik Partisi "Yeşiller", Rusya'nın Tarımsal Partisi, Halkın Birliği, Yurttaşların Gücü, Rus Sosyal Adalet Partisi, Rusya'nın Dirilişi Partisi, Adil Bir Rusya: Anavatan/Emekliler/Hayat Partisi.

 

2 Aralık'taki seçimlere bunlardan 11'i katılabildi. %7'lik barajı aşabilenlerin sayısı 4'tü. Toplam seçmenlerin % 63'ü sandık başına (8) gitti. Geçerli oyların % 64,1'ini "Birleştirilmiş Rusya" aldı. Onu % 11,5 ile Komünist Parti, % 8,2 ile Liberal Demokratlar, % 7,8 ile Adil Rusya izledi. Hemen ardından gelen Tarımsal Parti % 2,5'te kalırken, Yabloko % 1,7'ye indi. Böylece, 450 sandalyelik Duma'ya 315 temsilci sokan "Birleştirilmiş Rusya" ezici bir çoğunluk sağlarken, Komünistler 57, Liberal Demokratlar 40, Adilciler 38'de kaldılar. Duma'ya giren dört partiden "Birleştirilmiş Rusya" ("Yedinaya Rossiya") ve "Adil Rusya", Başkan Putin'i destekleyen ve dolayısıyla kendisinin desteklediği partiler; yani, Duma'daki Putin yandaşlarının sayısı 353'ten daha az değil. Daha da önemlisi, "Birleştirilmiş Rusya", Moskova'nın fevkalâde güçlü Belediye Başkanı Yuri Lujkov'un(9) 1998'de kendisini Boris Yeltsin'in yerine başkanlığa taşıması için kurduğu "Oteçestvo"/Babavatan ile Rusya'nın bir o kadar güçlü politikacısı eski Başbakan Yevgeni Primakov'un, Tataristan Cumhuriyeti Başkanı Mintimer Şaripoğlu Şaymiyev'le birlikte oluşturdukları "Bütün Rusya" cephesinin bir bileşkesi; "Babavatan/Bütün Rusya" ittifakının üçüncü bacağı, "Rusya Kahramanı" unvanı sahibi General Sergey Kujugetoviç Şoygu ile 2000 Olimpiyatları greko-romen şampiyonu Profesör Aleksandr Karelin'in "Birlik"i. ("Yedinstvo") Anlatmaya çalıştığım, Başkan Putin'in arkasındaki devasa desteğin halktan öte, Rusya'nın Primakov, Lujkov, Şaymiyev gibi bizzat kendileri "başkan" kalibresinde olan yerleşik siyasi odaklarından geldiği. Putin'in neden bu kadar sevildiği sorusunun cevabı ise başka bir yazının konusu.