Deprecated: Assigning the return value of new by reference is deprecated in /home/kafkasevi/public_html/system/database/DB.php on line 83
Kafkasevi.com
Arama

ADIGEY CUMHURİYETİ
Resmi Dil              : Rusça, Adigece
Başkent                :  Maykop
Cumhurbaşkanı  :  Aslan Tkhakushinov
Yüzölçümü           :  7.600 km2
Nüfus                     :  447 109
Din                          : Müslüman, Hristiyan
CUMHURİYETİN YAKIN TARİHİ
"Adıge özerk Oblastı", 27 Temmuz 1922'de Rusya SFSC'ne bağlı olarak kuruldu, ilk adı "çerkes(Adıgey)" idi.
24 Ağustos 1922'de Adıgey (çerkes), 13 Ağustos 1928'de de Adıgey özerk Oblastı adını aldı.
İlk kuruluşunda yüzölçümü 2.660 km.kare, nüfusu 113.5 bin kadardı.
Bu nüfusun % 44.8'i Adıge (50.821), % 25.6'sı Rus (29.102), yönetim merkezi de, oblast sınırları dışındaki Krasnodar kentinde idi.
1936'da AöO'nın toprakları genişletildi, yönetim merkezi de Maykop'a taşındı. Ama, genişleme ve Stalin'in Rusları ulusal bölgelere yerleştirme politikaları sonucu, Adıge oranı da % 20'ler düzeyine düştü, Rus oranı ise 1979'a değin % 70'ler düzeyinde seyretti (1939'da % 71.1;1970'de % 71.7).
Daha sonra Adıge sayısı ve oranı yükselmeye, Ruslarınki ise düşmeye başladı.
Ekim 1990'da egemenlik kararı alarak cumhuriyet ilan eden AöO, 3 Temmuz 1991'de Adıgey öSSC statüsüyle Rus Sovyet Federatif Sosyalist Cumhuriyeti (RSFSC) devlet yapısı içine alındı ve Aralık 1991'de statüsü yükseltilerek Cumhuriyeti oldu. Rusya Federasyonu’nun oluşturan federal cumhuriyetlerden biridir.
 
(1880'lerde Orta Laba boyundan, Karadeniz kıyısındaki eski yerlerine dönebilen Adıgeler için de 23 Eylül 1924'te Tuapse merkezli Şapsığ Ulusal Rayonu (ilçe) kuruldu, ama Şapsığ rayonu, 20 yıl sonra, 24 Mayıs 1945'te kaldırıldı. Rusya yönetimi, 55 yıl boyunca baskı altında tutulan ve yöresel-toplumsal özerklikleri geri verilmeyen Şapsığları,1999'da bir tür "koruma altına" aldı ve onlara kısıtlı haklar ve küçük bir "yerli toplumu statüsü" verdi.)
 
YöNETİM
Adıgey Cumhuriyeti'nde, Adıge ve Rus dilli nüfusun siyasal temsil eşitliği ilkesine (paritet) dayanan yarı Başkanlık sistemi yürürlüktedir. Yasama organı olan AC Devlet Parlamentosu - Khase iki kanatlı ve toplam 54 üyelidir: Khase, Maykop ve Adıgeysk kentsel alanları ile birlikte, 9 rayonun her birinin üçer üye ile temsil edildiği ve daha çok Adıgece konuşan üyelerin seçildiği 27 üyeli bir (üst) kanat; rayonların nüfuslarına göre temsil edildiği ve daha çok Rusça konuşan üyelerden oluşan 27 üyeli ikinci bir kanattan oluşur. (Alt kanat ya da temsilciler meclisi). Böylece çoğunluktaki Rus ve azınlıktaki Adıge nüfusun siyasal temsil eşitliği korunur.
Adige Cumhuriyeti Devlet Başkanı 5 yıl görevde kalır, daha önce seçilmek için Adigece ile Rusça'yı,ikisini birlikte bilme koşulu aranırken, daha sonra, Adige Cumhuriyeti Anayasası'nda yapılan bir değişiklikle, sadece Rusça bilmek yeterli sayılmıştır. Ardından Rusya Fedarasyonu'nda yapılan başka bir yasal değişiklikle, RF Devlet Başkanına,bir prosedüre göre devlet başkanını atama yetkisi verilmiştir. Nitekim,daha önce Aslan Carım ve Hazret Sovmen seçimle iş başına gelmişlerdir. Ama 13 Ocak 2007 'de görev süresi sona eren Hazret Sovmen'in yerine, A.Thakuşinov, RF Devlet Başkanı Vladimir Putin tarafından atanmış ve bu atama kararı AC Devlet Parlamentosu-Khase tarafından da onanarak, 13.01.2007 tarihinden geçerli olmak üzere yürürlüğe girmiş ve böylece Maykop Devlet Teknoloji üniversitesi rektörlüğünden gelen Prof.Dr.A.Thak'uşın, Adigey Cumhuriyeti 'nin atanmış Devlet Başkanı olarak göreve başlamıştır.
Bakanlar Kurulu, Parlamento dışından Devlet Başkanı tarafından atanmakta ve görevden alınabilmektedir. Atamanın yürürlüğe girmesi için Khase onayı da zorunludur.
Yerel idari birimler ve belediye kuruluşları da Başkan'a ve Khase'ye, görev alanları dahilinde bağlıdır. Yargı, yüksek (Adalet Divanı) ve alt kademe mahkemelerden oluşur .
 
Bakanlar Kurulu
Bakanlar Kurulu, Parlamento dışından Devlet Başkanı tarafından atanmakta ve görevden alınabilmektedir. Atamanın yürürlüğe girmesi için Khase onayı da zorunludur. Başbakan Vladimir Samojenkov başkanlığında yeni Bakanlar Kurulu oluşturulmuştur .
Yerel idari birimler ve belediye kuruluşları da Başkan'a ve Khase'ye, görev alanları dahilinde bağlıdır. Yargı, yüksek (Adalet Divanı) ve alt kademe mahkemelerden oluşur .
 
 
ADIGEY DEVLET YöNETİMİ 
  
Cumhurbaşkanı                          : Aslançeri Thakuşinov
Cumhurbaşkanı Genel Sekreteri: Yegor Goryaynov
Parlamento-Xase Başkanı          : Hacibiyekov Ruslan Gissoviç
Parlamento Başkan Yrd.            :  İvanov Anatoli Georgeviç
 
Başbakan                                    : Samajenkov Vladimir Mihayloviç
İçişleri Bakanı                            : Smirnov Vasiliy Mihayloviç
Kültür Bakanı                             : Tletseri Adam Zaçeriyeviç
Eğitim ve Bilim Bakanı              : Ramazan Bedanokov
Sağlık Bakanı                             : Muhammed Borsov
Tarım ve Köyişleri Bakanı         : Petrov Yuri Nikolayeviç
Maliye Bakanı                            : Dolev Devletbiy Zaçeriyeviç
çalışma ve Sosyal Güv. Bakanı : Doroşenko Svetlana Vasiliyevna
Ekonomi ve Ticaret Bakanı        : Matıjev Aslan Kadırbeçeviç
Bayındırlık ve İskan Bakanı       : Kartamışev Valeri Nikolayeviç
Hazine Arazileri Dev. Kom. Bşk: Nikolay Gonçarov
Spor ve Beden Eğt. Dev. Kom. Bşk: Murat Hasanov
Turizm Dev. Kom. Bşk.              : Vladimir Petrov
 
İDARİ BİRİMLER ve YERLEŞİM
Adigey, Maykop ve Adıgeysk kentsel alanlarıyla, yedi rayon birimine ayrılır.
Adıge köyleri de bulunan Tahtamukay , Tevçejsk, Krasnogvardeysk , Şogenovski ve Koşehablski ile ağırlıklı Rus nüfuslu Giaginski ve Maykopski rayonları.
Kentsel alan ve rayonlar, kendi içlerinde okrug (bucak) denilen daha küçük idari birimlere ayrılırlar. Bütün bu birimlerin kendi yerel meclis ve yürütme komiteleri (idare) bulunur.
 
NüFUS
Nüfus toplamı:447.109 (2002)
 
Kentli:234.900 (% 52.5)
Köylü:212.209 (% 47.5)
 
Erkek:208.109 (% 46.5)
Kadın:239.090 (% 53.5)
 
ADIGEY Cumhuriyeti Nüfus Bileşimi (2002)
Milliyetler
   Nüfus
 Oran (%)
 
Adıge
 108.115
       24.20
Azeri
      1.399
         0.31
Ermeni
    15.268
         3.42
Belerus
      1.934
         0.43
Grek
      1.726
         0.37
Kürt
      3.631
         0.81
çeçen
      1.122
         0.25
Alman
      1.204
         0.27
Rus
 288.280 
       64.48
Tatar
      2.904
         0.65
Ukraynalı
      9.091
         2.03
Diğer
    12.435
         2.78
TOPLAM
 447.109
     100.00
Not: Nüfusu 1000’in altında olanlar “diğer” hanesine dahil edildi.
 
Adıgelere Stalin döneminde, çalışma kamplarına sürülme, hapis ve idamlar biçiminde terör uygulandı. özellikle İkinci Dünya Savaşı sırasında savaş ve Almanlara karşı sürdürülen partizan direnişleri sonucu yetişkin Adıge erkek nüfusunun çoğu (15 binden çok Adıge) yok oldu ve uzun bir süre toparlanılamadı. Almanlara karşı savaşta, eski Sovyetler Birliği içinde, koca cumhuriyet ve krayları da aşarak, nüfusuna göre en fazla şehit veren ve en çok da Sovyetler Birliği Kahramanı çıkaran bölge, küçücük Adigey'dir, Adigelerdir.
1990'larda tarım ürünleri gelirinin, reel olarak da düşmesi ve devlet sübvansiyonlarının kesilmesi sonucu, sanayide de genel bir durgunluk, bazı fabrikaların kapanması ve işsizlik süreci yaşanmış, 1989-2003 yılları arasında 123.900 kişi iş aramak üzere Adigey dışına göç etmiş, devletçe yeni yapılan ve boşalan devlet konutlarına yerleştirilmek biçiminde desteklenen, çoğu emekli ve Adıge kökenli olmayan 155.400 kişi getirilerek, Maykop kenti ve Tahtamukay rayonu başta olmak üzere Adigey'e yerleştirilmiş, böylece AC'de büyük bir Rus nüfus çöküşü ya da Adıge nüfusunun AC'nin geleceğini belirleyici bir orana ulaşması önlenmiştir.
 
DİL
Kuzeybatı Kafkas ya da Abhaz-Adıge dillerinden biri olan Adıgece,doğu (dağ) ve batı (ova) biçiminde iki kola ayrılmaktadır:
Doğu kolu "Kabartay" adını taşır ve dört lehçeye ayrılır:
1.Asıl Kabartay (Baksan),
2.Mozdok Kabartay (Kuzey Osetya'da ve Stavropol Krayda yaşayan Ortodoks Hıristiyan Kabartaylar tarafından konuşulur),
3.Besleney (Karaçay-çerkesya ve Krasnodar krayında toplam 4 köyde konuşulur) ve
4.Kuban Kabartay (Adıgey'de 4 köyde konuşulur)
edebiyat dili olanı asıl Kabartay lehçesinden (Baksan ağzı) geliştirilmiş olup Kabartay-Balkarya ve Karaçay-çerkesya'daki resmi dillerdendir. Asıl Kabartay lehçesinin, Baksan ağzı (Baksan Irmağı boyunda konuşulur) dışında üç ağzı daha bulunur:
1.Terek ağzı (Terek Irmağı boyunda konuşulur),
2.Malka ağzı (Malka Irmağı boyunda konuşulur) ve
3.Kuban-Zelençuk ağzı (Karaçay-çerkes Cumhuriyeti'nde konuşulur).
2002'de RF'deki toplam Kabartay sayısı 519.958'i "asıl Kabartay" ve 60.517'si de Kabartayca konuşan "çerkes" olmak üzere 580.475 idi.
 
Adıge dili ve Adıgecede eğitim durumu
Batı kolu "Adıgece" (Adıgabze) ya da eski deyimiyle "K'yah" dili adını taşır, kendi içinde kıyı ve bozkır lehçeleri biçiminde iki ayrı öbeğe ayrılır.Kıyı öbeğini oluşturan Şapsığ ve kısmen Hak'uç (Kirova köyünde konuşulur) lehçeleri ile daha doğuda iç bölgelerde konuşulan bozkır lehçelerinden Bjeduğ,K'emguy ve Abadzeh (Hakurınehabl ve 1999'da Kosova'dan dönenlerce kurulan Mafehable köylerinde konuşulur) lehçeleri halen konuşulmakta olup, resmi Adıge (edebiyat) dili "K'emguy" lehçesinden geliştirilmiştir.
Kafkasya'da artık konuşulmayan birçok Adıge lehçesi ise (Natuhay, Hatukay, Mahoş, Vıbıh Adıgecesi, Barakay, vb) halen Diaspora'da konuşulmaktadır.
Adıgece, bir eğitim dili olduğu Adıgey dışında, Krasnodar krayındaki ve İsrail'deki Adıgelerin devam ettiği devlet okullarında da bir seçmeli ders olarak devletçe okutulmakta; ayrıca ürdün'de de bir özel okulda (Emir Hamza Okulu) seçmeli bir ders durumundadır. 2002'de RF'de, Şapsığ nüfus (12 bin kadar) dışında, Adıge sayısı 131.769 idi; buna rağmen, Adıge dili, Maykop ve Soçi'deki (Lazarevsk) ilgili fakülte ve kurumlarda akademik ya da Adıgece dersi öğretmenlerini yetiştirme amaçlı olarak işlenmektedir. Adıgece, Kafkasya dışında Türkiye, Irak, Suriye, ürdün, İsrail, Lübnan, Mısır, Libya, AB ülkeleri (Almanya, Fransa, Hollanda, Belçika, Avusturya, Bulgaristan, vb),İsviçre, ABD (New Jersey, NewYork, California), Kanada, Avustralya'da ve toplam 40 kadar ülkeye dağılmış topluluklar arasında da konuşulmaktadır.
 
EKONOMİ
Dağlık güney bölümü dışında toprağın tamamına yakını tarıma elverişlidir. AC'nin verimli tarım toprağı ve zengin ormanları (% 40) vardır, sulama yapılır, mısır, buğday, ayçiçeği, şeker pancarı, çay, tütün yetiştirilir, Kuban Irmağı boyunda pazara yönelik sebze, ayrıca gül üretimi önemlidir. Zengin petrol ve doğal gaz yatakları vardır. Sanayi Maykop merkezinde yoğunlaşmıştır: tarıma dayalı sanayi,kereste, mobilya, parfümeri, Giaginsk'te bir şeker fabrikası, vb. bulunur.
Maykop'ta yıllık yağış miktarı 690 mm kadardır. Yıllık sıcaklık ortalaması Ocak ayı -2 derece, Temmuz ayı +22 derece, Nisan ayı +10 ve +11 derece, Ekim ayı değerleri de +17 ve +25 derece arasıdır. Maykop kenti ve çevresi kaplıcalar ve termal tesisler yönünden zengindir, özellikle hasta ve emeklilerin rağbet ettiği bir dinlenme ve tedavi merkezi konumundadır.
Güney bölümündeki başlıca dağlar çuguş (3.238 m), Fişt, Oşten, Pseaşho ve Şepsı doruklarıdır. Güneybatıdaki Avtle ve Huko dağları arasındaki Huko Gölü ve Legonaka yaylaları gezilip görülen yerlerdendir.
1990'larda tarım ürünleri gelirinin, reel olarak da düşmesi ve devlet sübvansiyonlarının kesilmesi sonucu, sanayide de genel bir durgunluk, bazı fabrikaların kapanması ve işsizlik süreci yaşanmıştır.
Güney bölümündeki başlıca dağlar çuguş (3.238 m), Fişt, Oşten, Pseaşho ve Şepsı doruklarıdır. Güneybatıdaki Avtle ve Huko dağları arasındaki Huko Gölü ve Legonaka yaylaları gezilip görülen yerlerdendir.
 
MODERN EDEBİYAT
Günümüz Adıge edebiyatı,K'emguy lehçesi esas alınarak yazılmakta ve geliştirilmektedir.Tsığo Tevçoj (1855-1940), Tembot K'eraş (1902-88), İbrahim Tsey (1890-1936), müteveffa Hazret Aşın, Dilbilimci ve Nartolog Asker Hadeğatl (d.1922), şair ve roman yazarı İshak Meşbaş (d.1931) ve Abu Şhalaho (d.1931) tanınmış Adıge yazarlarındandır. Ts.Tevçoj'un "Pşı-verk zav" (Derebeyi Savaşı) adlı şiirsel destanı; konusunu Adıge folklorundan alan İ.Tsey'in 4 perdelik dramı "Koç'as"; T.K'eraş'ın "Nasıpım yığogu" (Mutluluk Yolu) adlı ve Adıgelerin, özellikle Lenin ve Stalin dönemlerindeki yenileşme ve kolhozlaşma sürecinde ortaya koydukları direnişleri sergileyen romanı ünlüdür. Bu yazarların bazı yapıtları Türkçeye çevrilmiştir.
 
DİN
15-16.yüzyıllarda Türkler ve Kırım Tatarları aracılığıyla yayılmaya başlayan Müslümanlık, 17-19.yüzyıllarda güçlendi.
Adıgeler şimdi Sünni/Hanefi'dirler,kendi bölgelerinde,Maykop'taki "Adige Cumhuriyeti ve Krasnodar Krayı Müslümanları Müftülüğüne" bağlıdırlar.
 
Adige ceugEĞİTİM ve KüLTüR
Adıge yazısı,1927'den önce Arap, 1927 - 1937 arası Latin harflerini kullanmış,1937'den bu yana da Kiril (Rus) alfabesini kullanmaktadır.
Maykop'ta bir müze, 4 tiyatro, Adıge dilinde bir edebiyat dergisi (Zeqoşnığ,üç ayda bir) ve bir resmi gazete (Adıge maq,haftada 5 gün), RF merkezine bağlı Rusça ve Adıgece radyo ve tv yayını vardır. Diasporanın internetten Adıgece radyo ve tv yayınları da sürmektedir (İsrail Kfar-Kama'dan 24 saat yayın yapan "Nafna" internet radyosu,vd).
 
Başkent Maykop'taki çeşitli kültürel kurum ve kuruluşlar arasında Adıge Devlet üniversitesi ile Maykop Devlet Teknoloji üniversitesi RF'de aranan eğitim kurumları arasındadır. özellikle ilk üniversitenin Adıgey'in dışında, Şapsığ nüfusun (tahminen 12 bin) yoğun olduğu Soçi'nin Lazarevsk beldesinde 6 fakültesi, Novorossiysk'de üç, Azak Denizi kıyısındaki Yeysk kentinde de 1 fakültesi açılmış bulunuyordu. Ayrıca Maykop'taki Adıge Bilimsel Araştırma Enstitüsü de Adıge dili, edebiyatı, tarihi, folkloru, etnografyası, ekonomisi ve arkeolojisi konularındaki çalışmalarıyla tanınmaktadır.
AC üniversiteler ve Bölümleri
- Adıgey Devlet üniversitesi
Matematik Fakültesi
Fizik Fakültesi
Yabancı Diller Fakültesi
Tarih Fakültesi
Filoloji Fakültesi
Pedagoji Fakültesi
Adığe Filolojisi Fakültesi
Ekonomi Fakültesi
Doğa Bilimleri Fakültesi
Hukuk Fakültesi
Sanat Enstütüsü
Fizik-Kültür Enstitüsü (Beden Eğitim) 
- Maykop Devlet Teknoloji üniversitesi
13 Aralık 1993 tarihinde eğitim-öğretim hayatına teknoloji enstitüsü olarak başlamıştır.
Teknoloji Fakültesi
çevre Fakültesi
Mühendislik Fakültesi
Tarım Fakültesi
Yeni Sosyal Teknolojiler
Ekonomi Fakültesi
İşletme Fakültesi
Uluslararası Eğitim Fakültesi
Orta Profesyonel Eğitim Fakültesi
Ekonomide Enformasyon Sistemleri ve Hukuk Fakültesi 
Cumhuriyette 8 devlet ve 23 de yerel müze bulunmaktadır.
Resmi dil olmasına karşın Adıgece,Adıgeler arasında gündelik bir konuşma dili,kısıtlı bir eğitim ve yayın dili olmaktan öteye kullanılamamaktadır. Resmi yazışmalar ise Rusça yapılmaktadır.
Başlıca Yayın Organları:
 
* Adige Mak, Adigece, Devlet tarafından yayınlanıyor.
 
* Sovyetskaya Adigey, Rusça. Devlet tarafından haftada 5 kez yayınlanıyor. Genel Yayın Yönetmeni Valeri Kondratenko,Tirajı 6404.
 
* Zakubaniye, Rusça. Adigey Slavyanlar Birliği tarafından 1998 den beri ayda 2 kez yayınlanıyor. Genel Yayın Yönetmeni Bladimir Karatayev, Tirajı 3 000 -5000.
 
* Zarya, Rusça. Rostov Enformasyon İdaresi tarafından 15 Haziran 1931 den bu yana yayınlanıyor. Genel Yayın Yönetmeni O.Sargsyan, Tirajı 3200.
 
* Narodı Kavkaz, Rusça. 1997 den bu yana haftada 1 kez yayınlanıyor. Genel Yayın Yönetmeni Artur Koysoyev.
 
* Nedelya Adigeya, Rusça. Adigey Devlet Radyo ve Televizyon Komitesince haftada 1 kez yayınlıyor. Moskova ve Adigey TV ve radyo programlarını içeriyor. Genel Yayın Yönetmeni Vasiliy Salnikov.
 
FOLKLOR
Adıgeler arasında kökü çok eskilere, Milat öncesine dayanan destan ve söylenceler vardı, kuşaktan kuşağa aktarılarak günümüze getirilen ve önemli bir bölümü kaydedilen bu söylentiler içinde "Nartlar" destanı en geniş yeri tutmaktadır (Son baskısı 8 cilt). Destanın ana kişileri bilge kadın Setenay-guaşe ile onun taş içinden doğan oğlu Savsırıko ya da Sosrıko'dur. Kıvılcımlar saçan ateşten bir oğlan biçiminde doğan, Ateş Tanrısı da olan Demirci Tlepş tarafından dizlerinden maşa ile tutulup suya daldırılan ve adı Tlepş tarafından konan Setenay-guaşe oğlu Savsırıko'nun, maşayla tutulduğu için suya değmeyen ve bu nedenle yumuşak kalan dizleri dışındaki çelikleşmiş vücuduna silah işlemiyordu; ama yine de, gerektikçe hileye başvuran, doğa üstü yeteneklerini kullanan ve insanlara ateşi getiren bir kahramandır.
Savsırıko'nun atı Thojıy de, Kerç Boğazında, bir adada yaşayan bir "neğuç'ıtse"nin (sırtında tek memesi olan tehlikeli bir büyücü kadın) bir kısrağının, deniz dibinde yaşayan bir aygır ile çiftleşmesi sonucu deniz dibinde doğmuştur, normal bir yarış atından yedi misli daha hızlıdır, ön sezili ve akıllıdır, sahibi ile konuşur ve onu korur, tek zayıf yanı taşlık alanda hızını yitirmesidir. Savsırıko ve atı, bu sırları, zayıf noktaları keşfedildikten sonra alt edilebilmiştir.
Savsırıko'nun kuzeni (teyze oğlu) Nart Peterez, Tanrılara kafa tutabilen, kendisine silah işlemeyen, hiçbir şeyden korkmayan ve Nart Khasesi (Meclis) Başkanı "Nesren-Jak'e"yi, Tanrılık iddiasındaki Pak'o tarafından zincirlendiği Oşhamafe (Elbrus) tepesinden kurtarıp özgürlüğüne kavuşturan bir yiğit; diğer kuzeni Şebatınıko ise "Yeme içme,düğün-dernek ve kız peşinde dolanıp durmayan" salt bir kahramanlık örneğidir.
Geceleri ellerinden ışık saçılan Nart gelini Adıyıf da, karanlıkta Nartların yolunu aydınlatmaktadır,vb.
Destan bunun gibi çok sayıda kadın erkek kahramanın yaşamını konu edinmektedir.
Bazı parçaları besteli şarkılar biçiminde söylenen Nart destanı dışında, "Aydemirkan" destanı ve "Hathı Oğlu Koç'as" vb şarkı ve anlatılar da ünlüdür.
Adıgelerin "Geguak'o-Vısak'o kuph'er" adı verilen gezici ve profesyonel sanatçı toplulukları vardı. Bunlar "şık'epşıne","epepşıne" (saz),"kamil" ve "bjamıy" (kaval ve flüt) vb gibi halk enstrümanlarını kullanırlardı. Bu çalgıcılar ve ozanlar, en önde, marşlar çalarak ve şarkılar söyleyerek savaşlara katılır, savaşçıları yüreklendirir, savaşta gördükleri her şeyi şarkılarında dile getirirlerdi. Bu şarkıcı gruplarının kalıntıları, Türkiye'de 1950'li yıllara değin varlıklarını sürdürmüşlerdir.
 
KüLTüR
Maykop'ta Mö III. binyılına ait Veş'ade ya da Maykop höyüğünden (tümülüs) taş ve altından yapılma, dünya kültür ve arkeolojisinde yer bulan 4.500 yıllık Meot heykel ve eşyaları çıkarılmıştır. Yine Maykop'ta bulunan Maykop Taşı üzerindeki yazının yorumundan, 3.300 yıl önce şimdiki Maykop yerinde bir Meot (Adıge) kenti bulunduğu anlaşılmaktadır. Yörede kazılmış olan ve halen kazılması beklenen çok sayıda höyük (kurgan) ve eski yerleşim yeri (kale) kalıntısı bulunmaktadır.
Güney bölgesi (Maykop rayonu), ayrıca atlı gezinti, dağ yürüyüşleri, kampçılık, dağ ve su sporları yapılan bir turizm alanıdır. Bu bölümde tarih öncesine ait dolmenler, Kamennomostski'de Mö III. binyılına ait Maykop "Meşoko" kültürü kalıntıları, Hamışki köyü yakınlarında "Yabanöküzü üretme Parkı", Guzerıpl köyü yakınında da "Kafkas Doğa Koruma Alanı Müzesi" vardır.
Kuzeydeki Krasnogvardeysk'te de Mö III. binyılından kalma Adıge kenti kalıntıları bulunmaktadır. Ayrıca Arım (Kujorskiy kurgan),çençavşho (Haç'emziy kurgan), çimdej ve Kolyasij (Kabehabl kurganları), vb gibi kazılmış ünlü höyükler de vardır.1955'te Adıgeysk kenti yakınında ve Neçerezıy köyünde "Meot Tabletleri Kitaplığı" bulunmuştur. Tabletlerin üçte biri "Hitit Hiyeroglifli Meot tabletleri”nden oluşmaktadır.
 
 
MüZİK
Adıge müziği çok sesli olup, toplantılarda korolar eşliğinde söylenirdi. Ozanlara "vısak'o", şarkıcılara "veredao",oyuncu ya da dansçılara "geguak'o", her türlü danslı eğlentiye "gegu",oyunları yöneten kişilere "hatiyak'o" ya da geguak'o, şarkılara vokal eşlik etmeye de "jıv" denirdi.
 
SİVİL TOPLUM KURULUŞLARI
 
Adıgeya Cumhuriyeti Körler için özel Kütüphane 
Başkan: Galina Nikolayevna IVANOVA
Modern Bilgi Teknolojileri Bölüm Başkanı: Alexey Sergeyevich IVANOV
Müşteri Hizmetleri Bölümü Başkanı: Nadezhda Petrovna LISOVENKO 
İrtibat: Khakurate 640 Maykop, Adıgey Cumhuriyeti/Rusya Federasyonu 385021 tel./faks +7 87722 76103, tel. +7 87722 31611 e-mail: minkulti@mail.ru  
 
Adıgey Cumhuriyeti çernobıl Kurbanları Birliği – kamu örgütü
Başkan: Giorgi Shalvovich LAMASHVILI
İrtibat: Sovetskaya, 178, Maykop, Adıgeya Cumhuriyeti/Rusya Federasyonu 385000 tel. +7 8772225051 (başkan), +7 87722 23118 
 
"Assistance" Adige Cumhuriyeti sivil toplu örgütü – Kaynak Merkezi
Başkan: Mariyet Khadzhibeslanovna Reztsova
İrtibat: Sovyet 197, Maykop/Adigey – Rusya
Tel. 7-02-16
"Diriliş" Rusya Almanları örgütü
Başkan: Natalya Vyacheslavovna Gordienko
İrtibat: Lenin 34/5, 385000, Maykop/Adigey – Rusya
Tel. (87722) 9-44-26, (87722 2-48-41; faks. (87722 7-38-68
 
Tüm Rusya Gaziler Derneği – Adigey
Başkan: Ilya Vladimirovich Drachev
İrtibat: Pryamaya 5a, 385000, Maykop/Adigey – Rusya
Tel./faks: (87722 4-81-28 
 
Doğu Sanatları Merkezi "Syungendodze"
Başkan: Dmitry Alexandrovich Shalayev – direktör
Vladimir Vladimirovich Fedorchenko – direktör yardımcısı
İrtibat: Sovyet 178, Maykop/Adigey – Rusya
Tel: (87722 2-50-51, (87722 6-73-10 (ev (87722 7-94-27 (mob.) 
 
AIDS ile Mücadele Devlet Rehabilitasyon Merkezi
Başkan: Lyudmila Vasilyevna Martynova
İrtibat: Krasnooktyabrskaya 43, 385000, Maykop/Adigey – Rusya
Tel: 87722 2-32-86 
 
VOI Maykop Şehir Sivil Toplum örgütü
Başkan: Novel Borisovich Strashenko
İrtibat: Pryama 5a, Maykop/Adigey – Rusya
Tel. 87722 7-03-43 
 
Adigey Cumhuriyeti Ulusal Müzesi
Başkan: Almir Abregov
Tel. 87722 2-42-95, faks: (87722 2-42-95-
 
çernobil Mağdurları Birliği
Başkan: Giorgi Shalvovich Lamashvili
İrtibat: Sovyet 178, Maykop/Adigey – Rusya
Tel. (87722 2-50-51 (başkan), (87722 2-31-18 
 
Adigey Kadınlar Birliği
Başkan: Lyubov Garunovna Mamiy
İrtibat: Sovyet 176/205, 385000, Maykop/Adigey
Tel. 877-22 2-55-06 
 
"Merhamet" (psikolojik destek merkezi)
Başkan: Rita Muratovna Beretar
Lenin 54/95, 385000, Maykop/Adigey
 
Güney Rusya Bağımsız Sosyal Araştırmalar Enstitüsü
Başkan: Oleg Mikhaylovich Tsvetkov
Adigey – Maykop
Tel. 87722 7-03-18, 3-04-08 Mobil 8-902-444-51-94

_______________________________________
Faydalanılan Başlıca Kaynaklar:

- I. G. KOSIKOV &. S. KOSIKOVA,Kuzey Kafkasya: Sosy-Ekonomik Rehber

- Rusya Federasyonu İdari Rehberi

- İnsan Hakları Enstitüsü, ve Enformasyon ve Araştırma Merkezi – Moskova/Rusya Federasyonu

- MEMORIAL – İnsan Hakları örgütü (kavkaz.memo.ru)

- Rusya İnsan Hakları Derneği (zaprava.ru)

- Rusya üniversiteler Kılavuzu (http://www.vedomostivuz.ru/)

- 2007 – Rusya üniversiteler Rehberi (http://www.ed.vseved.ru/)

- özdemir özbay, Dünden Bugüne K.Kafkasya, Ankara 1995
- www. wikipedia.org
- Hayri Ersoy, Dili, Edebiyatı ve Tarihi ile çerkesler, İstanbul,1993
- Kurul, Biz çerkesler, Ankara, 2005



Yorumlar
Henüz yorum eklenmemiş. Yorum eklemek için tıklayın.
Bu kategorideki diğer yazılar