Hazırlanan deklarasyon çeşitli öneriler ile nihai hale getirildi ve toplam 121 sivil toplum kuruluşu tarafından imzalandı. Deklarasyon bu yasa ile ilgili sivil toplum kuruluşlarının imzasına açık kalmaya devam edecek. İmzacı olmak isteyen kuruluşlar info@kaffed.org adresine e-mail ile bildirebilirler.
Deklerasyon metni şu şekilde:
DÜNYA KAMUOYUNA DUYURU:
BASKILARA VE KISITLAMALARA KARŞI ANADİLLERİMİZİ SONUNA KADAR SAVUNACAĞIZ!
15 Ağustos 2018
Rusya Federasyonu’nda, 25 Temmuz 2018 tarihinde Duma’da, 28 Temmuz 2018 tarihinde Federasyon Konseyi’nde kabul edilerek 3 Ağustos 2018 tarihinde Devlet Başkanı tarafından onaylanan “Rusya Federasyonunda Eğitim Üzerine Federal Yasa’da Değişiklik Yasası” ile Rusya Federasyonu’nda yaşayan otokton (yerli) halkların dillerinin eğitimine bir darbe daha indirilmiştir. Bu kadar önemli bir yasanın, yasadan etkilenen tarafların katılımı olmaksızın tüm iyi niyetli çağrılara rağmen bu kadar hızlı bir süreç ile onaylanması manidardır.
Zaten “Resmi Dil” olarak eğitim sistemi içerisinde öğretilmekte olan Rusça, söz konusu değişiklik ile ayrıca okul öncesi dâhil olmak üzere tüm eğitim sisteminde anadilleri ile birlikte seçmeli hale getirilmiştir. Böylece zaman içerisinde zaten ders saatleri sürekli azaltılarak 2 saate kadar indirilen ve zorunlu dersler arasından çıkartılarak sınıf geçmeyi etkilemeyen ikincil bir ders statüsüne indirgenen anadili dersleri, çeşitli baskı unsurlarının da etkisi ile seçilmeleri zorlaştırılarak yer yer tamamen ortadan kaldırılabilecek duruma getirilmiştir.
Dünyanın en büyük yüzölçümüne sahip ve Federal yönetim sistemi ile geçmiş uygulamaları itibari ile çok etnisiteli, çok dilli, çok din ve kültürlü toplumsal yapıya dayalı bir ülke olmasına ve Federal Anayasa’da ve Federe Cumhuriyetlerin Anayasalarında yer alan çeşitli güvencelerin ve Rusya Federasyonu’nun taraf olduğu uluslararası sözleşmelerden kaynaklanan hakların hala yasal olarak yürürlükte olmasına karşın, son yıllarda uygulamaların tam tersi istikamette gerçekleştiğini ve asimilasyoncu bir yaklaşımın politikalara hâkim olmaya başladığını endişe ile izliyoruz.
Bu yaklaşımın Rusya Federasyonu açısından da fayda yerine zarar doğurmaktan başka bir işe yaramayacağını, asimilasyonu kendi kimliğine, onuruna ve varoluşuna karşı bir saldırı olarak algılayacak çeşitli toplumsal kesimlerin girecekleri tepkisel ruh halinin toplumsal barışı bozacağını Rusya Federasyonu yetkililerinin de görmesi gerektiğinin önemle altını çiziyoruz.
Rus Halkı ile karşılıklı saygı ve güvene dayalı ilişkilerimizi bu tür yanlış politikaların dışında tutuyoruz ve bu halkın onurlu bireylerini ve kurumlarını hak mücadelemizin yanında yer almaya davet ediyoruz. Sorun halklar arasında değildir. Binlerce yıldır kendi coğrafyalarında yaşayan otokton halkların kendi anavatanlarında ana dillerini seçmeli hale getiren yanlış politikalardan kaynaklanmaktadır.
Bir dilin yok olması o ülke için büyük bir ayıp olduğu gibi insanlık adına da büyük bir kayıptır. Bu bilinç ile hareket edilmesini ve bu yasanın en kısa sürede Anayasa Yargısı’na götürülerek iptal edilmesini önemle talep ediyoruz.
Bu yasanın ve olumsuz etkilerinin ortadan kaldırılması için insan hakları, hukuk ve demokrasi ilkeleri çerçevesinde, tüm ilgililer ile karşılıklı saygıya dayalı doğrudan ve açık bir diyalog içerisinde çözüme katkı vermeye hazırız.
Aynı şekilde, Birleşmiş Milletler, Avrupa Konseyi, Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı dâhil olmak üzere evrensel hukukun güvencesi olma iddiasındaki tüm resmi kurum ve mekanizmalara ve konu ile ilgili sivil platformlara bu haksızlığı taşıyacağız. Vatandaşlık bağı ile bağlı olduğumuz ve kültürlerimizi korumak konusunda önlemler almasını ve her türlü katkısını beklediğimiz Türkiye Cumhuriyetimizin yetkili kuruluş ve kurumları nezdinde de gerekli girişimleri yapacağız.
Dil özellikle anavatanında yaşatılmalıdır; diasporaların ana beslenme kaynağı da vatandaki dil, edebiyat, sanat ve kültürdür. Bu yönü ile anavatanlarımızdaki her türlü gelişme biz diaspora toplumlarını da doğrudan etkilemekte ve ilgilendirmektedir.
Bu vesile ile vurgulamak isteriz ki, sorunlarımızın uluslararası ilişkilerin çıkar çekişmelerine alet edilmesine taraftar olmadığımız gibi hiçbir ülkeye yandaş veya karşıt olmak gibi bir derdimiz de yoktur. Aynı zamanda hiçbir ülkeyle Türkiye’nin ilişkilerini bozmak gibi bir amacımız da söz konusu değildir. Derdimiz, bizi biz yapan ve antik çağlardan beri sahip olduğumuz ana dilimizdir, kültürümüzdür.
Dillerimiz kimliğimizdir, onurumuzdur. Her türlü baskı, kısıtlama ve asimilasyona karşı sonuna kadar anadillerimizi savunacağımızı tarihe bir not olarak düşüyoruz. Dillerimizin yokoluşunu asla kabul etmeyeceğimizi ve bu amaçla hep birlikte mücadele edeceğimizi bu vesile ile Türkiye, Rusya ve Dünya kamuoyuna bir kez daha ilan ediyoruz. Dünyanın ve ülkelerimizin tüm renklerini barış ve huzur içerisinde birlikte yaşatma idealine inanan başta Rusya Federasyonu ve Türkiye Cumhuriyeti vatandaşları olmak üzere tüm dünya kamuoyunu varlık ve hak mücadelemize desteğe çağırıyoruz.
İMZACI KURULUŞLAR:
1.1864 Erbaa Çerkes Derneği
2.Adana Çerkes Kültür Derneği
3.Adana Kırım Türkleri Derneği
4.Adige Dil Derneği
5.Adige Khase-Çerkes Derneği
6.Adige Kültür Derneği
7.Afşin Kafkas Kültür Derneği
8.Ahlat Kafkas Kültür ve Dayanışma Derneği
9.Alan Kültür ve Yardım Vakfı
10.Anadolu Kafkas Çeçen Derneği Adana
11.Ankara Dostluk Kulübü
12.Ankara Kafkas Çeçen Dayanışma Derneği
13.APRA Yayıncılık
14.Antalya Dostluk Kulübü
15.Aydın Kuzey Kafkas Kültür Derneği
16.Bahçelievler Kafkas Çerkes Derneği
17.Balıkesir Adığe - Çerkes Kültür Derneği
18.Bandırma Kuzey Kafkas Kültür Derneği
19.Başkent Dostluk Kulübü
20.Biga Kafkas Kültür Derneği
21.Bilecik Kafkas Kültür Derneği
22.Birleşik Kafkas Dernekleri Federasyonu
23.Birleşik Kafkasya Konseyi Derneği
24.Bolu Kafkas Derneği
25.Bozüyük Kuzey Kafkas Kültür Derneği
26.Bursa Çerkes Kültür Derneği
27.Bursa Dostluk Kulübü
28.Bursa Tüm Tatar Türkleri Sosyal ve Kültürel Dayanışma Derneği
29.Çeçen Kafkas Muhacirleri Yardımlaşma ve Dayanışma Derneği
30.Çerkes Derneği/Ankara
31.Çerkes Derneği/Antalya
32.Çerkes Dernekleri Federasyonu
33.Çerkes Dili ve Edebiyatı Derneği
34.Çerkes Hakları Derneği
35.Çerkes Kadınları Teavün Cemiyeti Derneği
36.Çerkes Kültür Evi Derneği
37.Çerkesya Gençlik Meclisi
38.Çerkesya Hareketi
39.Çerkesya Yurtseverleri
40.Çerkesya.net
41.Çerkezköy Kuzey Kafkas Kültür ve Dayanışma Derneği
42.Çifteler Karaçay-Balkar Derneği
43.Çoğulcu Demokrasi Partisi
44.Çorum Kafkas Derneği
45.Çukurova Dostluk Kulübü
46.Demokratik Çerkes Hareketi
47.Demokratik Çerkes Kongresi Girişi
48.Dostluk Kulüpleri Platformu
49.Düzce Adige Kültür Derneği
50.Düzce Dostluk Kulübü
51.Emel Dergisi Yayın Kurulu
52.Emel Kırım Türk Kültürünü Araştırma Vakfı-İstanbul
53.Eskişehir Karaçay-Balkar Derneği
54.Eskişehir Kazan Tatarları Kültür ve Yardımlaşma Derneği
55.Eskişehir Kırım Halkbilimi Araştırmaları Derneği
56.Eskişehir Kırım Türkleri Kültür ve Yardımlaşma Derneği
57.Eskişehir Kuzey Kafkas Kültür ve Dayanışma Derneği
58.Eskişehir Nogay Türkleri Derneği
59.Etimesgut Kırım Tatarları Kültür ve Dayanışma Derneği
60.Gaziantep Kafkas Derneği
61.Gebze Kuzey Kafkas Kültür Derneği
62.Göksun Çerkes Kültür Derneği
63.Gölbaşı Kafkas Birliği Eğitim Kültür Sosyal Yardımlaşma Ve Dayanışma Derneği
64.Gönen Kafkas Kültür Derneği
65.Hamamözü Çerkes Derneği
66.Hollanda Nogay Vakfı
67.Ilgın Nogay Türkleri Kültür ve Dayanışma Derneği
68.İlkkurşun Kuzey Kafkas Kültür ve Yardımlaşma Derneği
69.İnegöl Çerkes Kültür Derneği
70.İskenderun Kafkas Derneği
71.İstanbul Birleşik Kafkasya Derneği
72.İstanbul Çerkes Derneği
73.İstanbul Dostluk Kulübü
74.İstanbul Kafkas Kültür Derneği
75.İverönü Köyü Kafkas Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Derneği
76.İzmir Çerkes Kültür Derneği
77.Jineps Gazetesi
78.Kafdağı Eğitim ve Kültür Derneği
79.Kafkas Araştırma, Kültür ve Dayanışma Vakfı
80.Kafkas Derneği
81.Kafkas Dernekleri Federasyonu
82.Kafkas Vakfı
83.Kafkasevi Sosyal ve Stratejik Araştırmalar Merkezi Derneği
84.Kahramanmaraş Dağıstanlılar Kültür ve Dayanışma Derneği
85.Kahramanmaraş Kafkas Çeçen Derneği
86.Kahramanmaraş Kafkas Kültür Derneği
87.Karacabey Kuzey Kafkasya Kültür Derneği
88.Karadeniz Ereğli Kafkas Kültür Derneği
89.Karlı Köyü Kafkas Kültür Derneği
90.Kayseri Birleşik Kafkasya Kültür Eğitim Ve Sosyal Yardımlaşma Derneği
91.Kayseri Dostluk Kulübü
92.Kayseri Kafkas Derneği
93.Kırım Gelişim Vakfı-Eskişehir
94.Kırım Türkleri Kültür ve Yardımlaşma Vakfı-Ankara
95.Kırım Türkleri Kültür ve Yardımlaşma Derneği
96.Kırım Türkleri Kültür ve Yardımlaşma Derneği Afyonkarahisar Şubesi
97.Kırım Türkleri Kültür ve Yardımlaşma Derneği Aksaray Şubesi
98.Kırım Türkleri Kültür ve Yardımlaşma Derneği Amasya Şubesi
99.Kırım Türkleri Kültür ve Yardımlaşma Derneği Balıkesir Şubesi
100.Kırım Türkleri Kültür ve Yardımlaşma Derneği Bandırma Şubesi
101.Kırım Türkleri Kültür ve Yardımlaşma Derneği Bursa Şubesi
102.Kırım Türkleri Kültür ve Yardımlaşma Derneği Ceyhan Şubesi
103.Kırım Türkleri Kültür ve Yardımlaşma Derneği Çatalca Şubesi
104.Kırım Türkleri Kültür ve Yardımlaşma Derneği Çorlu Şubesi
105.Kırım Türkleri Kültür ve Yardımlaşma Derneği Çorum Alaca Temsilciliği
106.Kırım Türkleri Kültür ve Yardımlaşma Derneği Çorum Kalecikkaya Temsilciliği
107.Kırım Türkleri Kültür ve Yardımlaşma Derneği Edirne Şubesi
108.Kırım Türkleri Kültür ve Yardımlaşma Derneği Gebze Şubesi
109.Kırım Türkleri Kültür ve Yardımlaşma Derneği Gölbaşı Ballıkpınar Şubesi
110.Kırım Türkleri Kültür ve Yardımlaşma Derneği Gönen Şubesi
111.Kırım Türkleri Kültür ve Yardımlaşma Derneği İngiltere Temsilciliği
112.Kırım Türkleri Kültür ve Yardımlaşma Derneği İstanbul Anadolu Yakası Şubesi
113.Kırım Türkleri Kültür ve Yardımlaşma Derneği İstanbul Şubesi
114.Kırım Türkleri Kültür ve Yardımlaşma Derneği Kayseri Temsilciliği
115.Kırım Türkleri Kültür ve Yardımlaşma Derneği Keçiören Temsilciliği
116.Kırım Türkleri Kültür ve Yardımlaşma Derneği Kırıkkale Şubesi
117.Kırım Türkleri Kültür ve Yardımlaşma Derneği Kocaeli Şubesi
118.Kırım Türkleri Kültür ve Yardımlaşma Derneği Manavgat Şubesi
119.Kırım Türkleri Kültür ve Yardımlaşma Derneği Mersin Şubesi
120.Kırım Türkleri Kültür ve Yardımlaşma Derneği Nevşehir Temsilciliği
121.Kırım Türkleri Kültür ve Yardımlaşma Derneği Norveç Temsilciliği
122.Kırım Türkleri Kültür ve Yardımlaşma Derneği Ordu Temsilciliği
123.Kırım Türkleri Kültür ve Yardımlaşma Derneği Polatlı-Toydemir Şubesi
124.Kırım Türkleri Kültür ve Yardımlaşma Derneği Polonya Temsilciliği
125.Kırım Türkleri Kültür ve Yardımlaşma Derneği Romanya Temsilciliği
126.Kırım Türkleri Kültür ve Yardımlaşma Derneği Sungurlu Şubesi
127.Kırım Türkleri Kültür ve Yardımlaşma Derneği Tekirdağ Şubesi
128.Kırım Türkleri Kültür ve Yardımlaşma Derneği Ukrayna Temsilciliği
129.Kırım Türkleri Kültür ve Yardımlaşma Derneği Yalova Çiftlikköy Şubesi
130.Kırım Türkleri Kültür ve Yardımlaşma Derneği Yalova-Subaşı Şubesi
131.Kiçir Adige Derneği
132.Kocaeli Dostluk Kulübü
133.Kocaeli Kafkas Derneği
134.Konya Çerkes Derneği
135.Konya Nogay Türkleri Derneği
136.Kozlu Çerkes Derneği
137.Kulu Nogay Türkleri Eğitim ve Sosyal Dayanışma Derneği
138.Küçüksu Kafkas Derneği
139.Kütahya Kuzey Kafkas Kültür ve Dayanışma Derneği
140.Ladik Çerkesler Derneği
141.Maltepe Çerkes Derneği
142.Manisa Kafkas Derneği
143.Marmara Çerkes Derneği
144.Mersin Kafkas Kültür ve Yardımlaşma Derneği
145.Merzifon Çerkes Kültür Derneği
146.Meydandüzü Köyü Çerkes Kültür Derneği
147.Mole Video Yayıncılık
148.Mustafakemalpaşa Çerkes Kültür Derneği
149.Nazilli Kafkas Derneği
150.Nogay Türkleri Kültür ve Yardımlaşma Derneği
151.Orta Asya-Kafkasya Kültür Derneği
152.Oset-Alan Kültür Derneği
153.Osmaniye Kafkas Kültür Derneği
154.Polatlı Kırım Türkleri Kültür ve Yardımlaşma Derneği
155.Reyhanlı Çerkes Derneği-Adığe Khase
156.Sakarya Kafkas Kültür Derneği
157.Sakarya Kırım Türkleri Yardımlaşma ve Kültür Derneği
158.Samsun Birleşik Kafkasya Derneği
159.Samsun Çerkes Derneği
160.Sarıgüney Kültür Yardımlaşma Derneği
161.Silivri Kuzey Kafkas Kültür Derneği
162.Sinop Kafkas Derneği
163.Sivas Kafkas Çeçen Derneği
164.Sivas Kuzey Kafkas Kültür Derneği
165.Soma Kafkas Kültür Derneği
166.Söke Kafkas Derneği
167.Sungurlu Kafkas Kültür Derneği
168.Susurluk Kafkas Derneği
169.Şamil Eğitim ve Kültür Vakfı
170.Şarkışla Kafkas Derneği
171.Şimali Kafkas Kültür, Eğitim ve Yardımlaşma
172.Tokat Çerkes Derneği
173.Turhal Kafkas Kültür Derneği
174.Uzuntarla Adige Kültür Derneği
175.Uzunyayla Kafkas Kültür ve Yardımlaşma Derneği /İstanbul
176.Uzunyayla Kültür ve Dayanışma Derneği /Kayseri
177.Vezirköprü Kafkas Kültür Derneği
178.Yalova Çerkes Birliği Kültür ve Yardımlaşma Derneği
Delarasyon Metninin Çerkesce Çevirisi;
ДУНЕЙПСО БЭДАУШЫМ ЗЭХАХЫНУ:
ДИ АНЭДЭЛЪХУБЗЭР СЫТ ХУЭДИЗУ ДАМЫКЪУЗЭМИ, ДЭ АР ТХЪУМЭЖЫНУЩ.
15 Шыщхьэlу 2018
«Егъэджэныгъэм и IуэхукIэ Федеральнэ Хабзэм зэхъуэкlыныгъэ хэлъхьэным теухуауэ» Урысей Федерацэм къыхилъхьа анэдэлъхубзэхэм я закоеопроектыр бадзэуэгъуэм и 25-м 2018 гъэм Къэрал Думэм, бадзэуэгъуэм и 28-м 2018 гъэм шыщхьэIум и 3-м 2018 гъэм Урысейм и президент Владимир Путин Iэ щIидзащ. Ар ижь-ижьыж лъандэрэ Урысейм щыпсэу лъэпкъхэм я анэдэлъхубзэм дежкIэ удынышхуэщ. Законопроектым гъуэгу игъуэту ямыдэу сыт хуэдиз псалъэмакъ къамыIэтами, лъэIукIэ къэрал унафэщIымрэ депутатхэмрэ зыхуамыгъэзами, хьэтыр зэрыщымыIар гущlыхьэщ.
Урысыбзэр еджэныгъэ системэм къэралыбзэу хэтщ, сыхьэт бжыгъэ мымащIи хухэхащ, ауэ хабзэщIэ къащтам ипкъ иткIэ анэдэлъхубзэ цIэри иратащ. Абы къыщIагъужащ адэ-анэмрэ сабиймрэ сыт хуэдэ бзэри анэдэлъхубзэу къыхахыну хуитыныгъэ яIэу. Анэдэлъхубзэхэр джыным къэралым хухихар сыхьэтищщ. Езыр мыурысу урысыбзэр анэдэлъхубзэу къыхэзыххэм а сыхьэтищри хущIагъунущ урысыбзэр яджыным папщIэ щыIэ сыхьэт бжыгъэхэм. Апхуэдэ щIыкIэкIэ анэдэлъхубзэхэм я пщIэр ираудыхащ, нэхъ тыншу икIи псынщIэу хэкIуэдэжыным Iуэхур хуагъакIуэ.
Урысейр дунейм нэхъ щIышхуэ щызыIыгъ, щхьэж и дин иIыгъыжу, и щэнхабзэ иIэжу лъэпкъ зэщымыщ куэд щыпсэу къэралщ, ахэр къихъумэн хуейуэ Урысей къэралым и Конституцэр щыIэщ, абы хыхьэ республикэхэм я Конституцэ яIэжщ, ахэм нэмыщIи Урысей Федерацэм Iэ зыщIидза къэралзэхуаку зэгурыIуэныгъэхэри щыIэщ лъэпкъхэм лей къытримыгъыхьэнымкIэ къалэн зыхуищIыжу, ауэ а псоми пэрыуэ Iуэхухэр къохъу. А лъэпкъхэр урысым зэрахэшыпсыхьыжыну политикэр тепщэ зэрыхъум ди жагъуэ хъууэ дыкlэлъоплъ.
Апхуэдэ Iуэху бгъэдыхьэкlэм Урысейм дежкlэ зэраныгъэ фIэкlа сэбэпынагъ къызэримыхьынум, лъэпкъхэм я мыарэзыныгъэм къэралым и мамыр гъащlэр къызэпиудынкIэ зэрыхъунум Урысейм и унафэщlхэм нэхъ гулъытэ хуедгъэщIыну дыхуейщ.
Урысей цlыхубэмрэ дэрэ пщlэ дяку дэлъуу дызэрызэдэпсэум политикэ щыуагъэхэр зэран хэхъухьыну дыхуейкъым. Цlыхубэхэм я зэхуаку проблемэ дэлъкъым, мыарэзыныгъэ къэзышэр илъэс мин бжыгъэ хъуауэ езым я щlыналъэ исыж лъэпкъхэм я анэдэлъхубзэр яджыжыныр къэзыгъэтIасхъэ политикэращ.
И хэку исыж лъэпкъым и бзэр фlагъэкlуэдыныр, емыкlум къыщымынэу, цlыхуу щыIэм я дежкIэ хьэдэгъуэдахэщ. Апхуэдэ гупсысэкlэ еплъыу мы хабзэ щыуагъэкIэ къащтар Хэкум и Суд нэхъыщхьэм иlэтыжыну долъаlуэ. БжыгъэкIэ нэхъ мащIэ лъэпкъхэм я зэран къызыхэкIыну хабзэр Iухыжа хъуным папщIэ цIыхум и хуитыныгъэр, демократиер зэрахъумэж къэухьым диту дэ тхузэфlэкlыр хэтлъхьэнущ.
Апхуэдабзэу мы политикэ щыуагъэр я пащхьэ итлъхьэнущ Лъэпкъыбэ зэкъуэувахэм я зэгухьэныгъэм, Европэм ШынэгъуэншагъэмкIэ Зэдэlэпыкъуныгъэм, Хабзэр Хъумэнымкlэ Дунейпсо Зэгухьэныгъэ Пэрытхэм. И цlыхубэм дыщыщу дызыщыпсэу Тырку къэралыгъуэм и унафэщlхэми ди лъэпкъ щэнхабзэр зыхъумэ зэгухьэныгъэхэми ди бзэр хъумэнымкIэ зыкъытщIагъэкъуэну лъэlукlэ дабгъэдыхьэнущ.
Анэдэлъхубзэр хъума щыхъунур псом япэу хэкуращ. Хэхэсхэми я анэдэлъхубзэр зэрахъумэжыфынур я хэкум пыщlауэ щытымэщ. Абы ехьэлlауэ хэхэсымрэ хэкумрэ я зэпыщlэныгъэхэм мыхьэнэ ин иlэщ.
Къыхэдгъэщыну дыхуейщ ди проблемэхэр лъэпкъ зэныкъуэкъу къагъэхъуну, абыкIэ къагъэсэбэпыну дызэрыхуэмейр, зы къэрали абыкlэ дызэрыбгъэдэмыувэр. Апхуэдабзэу Тырку Республикэмрэ нэгъуэщl къэралрэ я зэхуаку зэгурымыlуэныгъэ къыдэхуэну дыхуейкъым. Ди гукъеуэр ижь ижьыжьыж лъандэрэ къыддекlуэкl ди анэдэлъхубзэр, ди щэнхабзэр хъумэн зыращ.
Ди бзэр ди псэщ, ар дэ дыкъэзыгъэлъагъуэщ. Сыт хуэдэ текъузэныгъэкIэ ар къытlурачыну хуежьэми, дыпсэуху дыкъыщхьэщыжынущи, ар Тыркуми, Урысейми, дунейпсо цIыхубэми иджыри зэ наlуэу яжыдоlэ. Дунейпсом тет дэтхэнэ зы лъэпкъыри мамыру зэдэпсэунум дыщIохъуэпсри, Урысейри, Тыркури, дунейпсо цlыхубэри фыкъыхудоджэ зытхъумэжыну дызэрыхуейр къыддэфIыгъыну.
(Зэзыдзэкlар: Емуз Баязыт'щ)