   | ||
 | ||
 |      |  |
 | ||
 |
Uzun Hacı
Kuzey Kafkasyalı din alimi ve toplum adamı. 1830 yılında Dağıstan’ın Saltı aulunda varlıklı bir ailenin çocuğu olarak doğdu. Asıl adı Usmi Hacı’dır. Nakşibendi tarikatine dahil oldu. 1882’de doğduğu aulda kurduğu medresedeki çalışmaları dolayısıyla çarlık yönetimince "tehlikeli şahıs" ilan edilerek Sibirya'ya sürüldü.
Daha sonra, Duma'daki müslüman milletvekillerinin müdahaleleri ve Astragan'daki Türk tacirlerinin teminat ve nakdi kefaletleriyle Astragan'da ikamete mecbur edildi. Şubat 1917’de çarlık rejiminin devrilmesini takiben ülkesine dönebildi. Derin bilgisi ve radikal tavırlarıyla dönem boyunca isminden sıklıkla bahsedilen direniş önderi oldu. Kuzey Kafkasya’nın bağımsızlık mücadelesine katıldı. Ocak 1918’de Necmeddin Gotsinski ile birlikte onbin kişilik bir halk gücünün başında, Dağıstan’ın merkezi Temirhan Şura’ya girdi ve Dağıstan Halk Temsilcilerinin 3. Kongresinde Sovyet Rusya ve Bolşevizm yanlılarının eline geçmiş bulunan İcra Komitesi'ni dağıttı. 9 Nisan’da Terek bölgesindeki Hasavyurt kasabası ve çevresindeki köyleri işgal ederek Sovyet-Rus güçlerini yöreden attı. 1919 Haziran’ında General Denikin'in Kuzey Kafkasya Cumhuriyeti topraklarında sürdürdüğü geniş çaplı harekatında ulusal hükümetin dağıtılması üzerine oluşturulan "Kuzey Kafkasya Savunma Konseyi"nin başkanlığını yaptı. Bir islami monarşi olan "Kuzey Kafkasya Emirliği"ni de ilan etti. ölümüne dek "Rus olan herşeyden nefret ederek, tam bağımsızlık idealine bağlı kaldı". 1917-1920 yılları boyunca onun karşıtı olan Kuzey Kafkasyalı komünistlerden Necmeddin Samurski bile kitabında ondan gizli bir hayranlıkla bahseder: “Uzun Hacı, kültürlü bir arabiyatçı (İslam dini bilgini), bir fanatik, şeriat kanununun inanmış bir savunucusu ve bir panislamist idi. çarlık iktidarına asla boyun eğmemiş ve tüm yaşamını Kafkasya’nın Rus boyunduruğundan kurtulması için feda etmiştir. O, İhtilal’de Dağıstanlıların kurtuluş olanağını görmüştü. Bütün Ruslar, hatta Bolşeviklerden daha çok Beyazlar da onun düşmanı idiler. (…) Bir el kadar küçücük boylu bir adam olan Uzun Hacı, üstün cesareti, sert mizacı ve muhteşem iradesi ile tanınmıştı. Kanununu Avaristan’da ve çeçenya’da kabul ettirmesini sağlayan onun bu özellikleridir. çok bilgili ve akıllı olan, ayrıca demokratik bazı fikirlere de sahip bulunan Uzun Hacı, tarihin tekerini geriye çevirmek ve XX. yüzyılda Muhammed dönemine ait bir devlet şekli oluşturmak gibi gerçekleşmesi olanaksız bir gaye izliyordu.”
Uzun Hacı, Gönüllü Ordu'nun yenilerek Kuzey Kafkasya'yı terk ettiği, ülkenin bu kez de Sovyet Kızıl Ordu birlikleri tarafından işgal edilmeye başladığı kritik dönemde hastalanarak Mayıs 1920’de 90 yaşında öldü. Cenaze merasimine binlerce kişi katıldı ve mezarı her dönem Kuzey Kafkasya’da en fazla ziyaret edilen yerlerin başında oldu.
Referanslar
İ. Borisenko - Avantüristı v grajdanskoy voyne na Severnom Kavkaze v 1918 godu, Rostov-Don, 1930, s:106-110.
D. Gatuyev - “İmperiya Uzun-Khaci", Revolyutsionnıy Vostok, 1928, No:4-5, s:264-301.
N. Samurski - Dagestan, Moskova-Leningrad, 1925, s:65.
Mehmet Ketey (Koti) - “Uzun Hacı”, Kafkas Mecmuası, İstanbul, 1956, No:11-12, s:11-16.
Said Gabiyev (Habıy) - “İz oçerkov kontrrevolyutsii v Dagestane. (Bliki vojdey). Uzun Khaci i Najmuddin Gotsinskiy”, Krasnıy Dagestan, Mahaçkale, 7 Kasım 1924.
E. M. Temi-Khan - “Emir çeçni i Dagestana Uzun Khaci-Fenomen smutnıkh let na Severnom Kavkaze”. Rodnıy Kray, Montmorency-France, 1968, No:75, s:24-25.
Magomed Magomedov - “K 150-Letiyu Şeykha Uzun Khaci. Vzglyad na istoriçeskiye sobıtiya 1917-1920 godov na Severnom Kavkaze”.
__________________________________________
Kaynak: "http://www.tr.kafpedia.org/ 'dan alınmıştır |
 |