Fiyatların yükseklerde seyretmesinde şüphesiz birçok faktör rol oynuyor. Bu çerçevede arz-talep dengesinin kurulmasından jeopolitik gelişmelere, spekülatif oyunlardan OPEC politikalarına kadar birçok unsuru saymak mümkün.
Ancak temel faktör şüphesiz gittikçe artan global talep ve bunu karşılamakta zorlanan global arz elbette. Global talep de şüphesiz başta Hindistan ve çin olmak üzere gelişmekte olan ülkelerden kaynaklanıyor.
Global arz yüzde 30 civarında OPEC ve gerisi OPEC dışı ülkeler tarafından karşılanıyor. OPEC dışı arzda Rusya çok önemli bir paya sahip. Esasen Rusya yaklaşık 10 yıldır dünya ham petrol üretiminde S. Arabistan ile yarışıyor, zaman zaman bu ülkeyi geçiyor da. Bir fikir vermek açısından S. Arabistan'ın son üç yıldaki üretimine baktığımızda şöyle bir tablo ortaya çıkıyor: 2005'te günde 9,55, 2006'da 9,15 ve geçen yıl 8,72 milyon varil ham petrol üretmiş bu ülke. Bu da şüphesiz Suud üretiminde azalan bir trendi gösteriyor. Ancak S.Arabistan, üretiminin neredeyse tamamını ihraç ederken, Rusya ise üretiminin aşağı yukarı yarısını ihraç ediyor, kalan yarısını da kendisi kullanıyor. Mesela, geçen şubatta 3,99, nisanda da 4,52 milyon varil ham petrolü dışarıya satmıştı. Buna da burada dikkat çekmiş olalım.
Milletlerarası Enerji Ajansı (IEA)'na göre Rusya'nın bu yılın ilk üç ayındaki ham petrol üretimi ortalama olarak günde 10 milyon varil civarında gerçekleşmiş bulunuyor. Rusya üretimini daha da artırmak istiyor. Nitekim, bu yıl başlarında Rus Ekonomik Kalkınma ve Ticaret Bakanlığı ülkenin enerji sektörünü geliştirmek için bir plan hazırlandığını duyurmuştu. Bu plana göre, ham petrol üretimi 2007 yılındaki 9,87 varil/ günden 2015 yılına kadar 11,23, 2020 yılına kadar da 11,94 milyon varile çıkarılacaktı.
Ne var ki, bu iddialı plana rağmen Rusya'nın ham petrol üretimi beklenenin aksine düşmüş bulunuyor. Hem IEA tahmini ve hem de Rus hükümet verileri düşüşün bu yılın ilk üç ayında yüzde 1 civarında gerçekleştiğini ortaya koyuyor. Rusya Sanayi ve Enerji Bakanlığı'na göre, nisan üretimi marta göre yüzde 2'den fazla düşerek 9,76 varilden 9,72 varile inmiş bulunuyor.
İşte bu son düşüşten sonra global piyasasının istikrarı bakımından son derece önemli olan Rus ham petrol arzının geleceği üzerinde bazı şüpheler belirmiş bulunuyor. Şüphesiz bu konuda çelişkili görüşler belirtiliyor. Rusya'nın en büyük petrol şirketlerinden olan Lukoil yetkilisi Fedun, ülkenin ham petrol üretiminin azalabileceği ikazını yaparken önümüzdeki 10 yıllık dönem içinde üretimi 8,5-9 milyon varil seviyesinde tutabilmek için milyarlarca rublelik yatırım gerektiğini söylüyor.
Diğer yandan, Gazpromneft CEO'su Dyukov ise bu görüşe katılmıyor, Rusya'nın ham petrol üretiminin 2030-2040 yıllarına kadar artmaya devam edeceğinin altını çiziyor, önemli bir düşüşün 2050-2060'tan önce beklenmemesi gerektiğini söylüyor.
Bu görüşlere ilaveten üretimdeki son düşüşün arızi sebeplerden kaynaklandığını söyleyenler de var. Bunlara göre, mevsim şartları, bazı petrol sahalarında yaşanan elektrik enerjisi sıkıntısı bunlardan bazıları.
Ancak hangi sebeplerle olursa olsun Rusya'nın ham petrol üretimindeki genel tabloda görünenler ve muhtemel düşüş haberlerinin global fiyatlar üzerinde önemli bir etkide bulunduğu da bir gerçek.
Türkiye'nin ham petrol ihtiyacının karşılanmasında önemli bir paya sahip Rus petrolü ile ilgili son gelişmeler ve tahminler böyle. Rus petrolü hem bugün ve hem de yarın global piyasanın önemli bir unsuru olarak çok önemli roller oynayacak kısacası. (KAFKASEVİ)
