Nitekim, Azerbaycan Devlet Petrol Şirketi (SOCAR) Başkanı Revnak Abdullayev de geçen hafta bu hususa şu sözleriyle işaret etti de: "...Azeri gazını satın alma arzusu gösteren ülkeler sadece Rusya'dan ibaret değil. İran, Türkiye, İsrail ve Avrupa ülkeleri de arzulular."
Bugüne kadar Azeri gazı almayan, tam tersine 2006 yılına kadar Azerbaycan'a gaz satan Rusya, artık bu ülkeden Avrupa fiyatları üzerinden (ki tahminen 360 dolar) ve uzun vadeli sözleşme esasında bol miktarda gaz satın alma niyet ve teklifini geçen hafta açıkça ortaya koymuş bulunuyor.
Niyeti ve teklifi açıklayan da Rusya'nın gaz devi Gazprom'un bugünkü başkanı Aleksi Miller. Bu ay içerisinde başkanlığı Viktor Zubkov'a devredecek olan Miller, 2 Haziran günü Bakü'ye yaptığı kısa ziyarette Rus niyet ve teklifini Azeri yetkililere bildirerek, Azeri gazına Rusya'nın da talip olduğunu resmen açıklamış oldu.
Bu açıklama pek çok çevre tarafından çeşitli sorularla karşılandı. Soruların bazıları şöyle: Gazprom niye şimdi Azeri gazına talip olduğunu açıkladı? Talebinin ardındaki gerçek niyeti ne? Azeri gazını Nabucco hattına kaptırmak istemediği ve hattın gerçekleşmesini önlemek için mi? Yoksa daha başka niyetleri mi var? Mesela, nüfuz kaybettiği Güney Kafkaslar'da Azeri bağlantısı yoluyla yeniden nüfuz mu kazanmak istiyor?.. gibi gerçekten önemli ve cevapları aranan sorular bunlar.
Bu sorulara cevaplar da değişik. Kimi, 'Rusya, Azeri gazının tamamını alarak Nabucco'ya büyük bir darbe vurmak istiyor', kimi de 'Rusya'nın talebi, artan gaz ihtiyaçlarından kaynaklanıyor' diyor. Başka cevaplar da elbette var. Bunlardan bazıları 'Rusya kendi çıkarları uyarınca bölgesel gaz ulaşım politikasını yeniden gözden geçiriyor. Azeri gazı teklifi de bunun bir parçası' diye ekliyor.
Gerçek niyet ve sebebi ne olursa olsun Rusya, talebiyle Azerbaycan'daki gaz rekabetine dâhil olmuş oluyor. Esasen, bu konuda özellikle Nabucco projesi ve diğerlerine göre önemli bir avantaja da sahip durumda.
Bu avantaj, Rusya ile Azerbaycan arasında zaten var olan üç doğalgaz iletim hattı. Rusya 2006 yılına kadar Azerbaycan'a bu hatlardan gaz veriyordu. Hatlar ve altyapıları şimdi kullanılmıyor; ama istenirse devreye sokulabilecek durumdalar. Bu üç hattın her birinin yıllık iletim kapasitesi 10-13 milyar metreküp. Dolayısıyla Azeri gazının Rusya'ya iletiminde herhangi bir yeni yatırım gerekmiyor; sadece hatların yönünün değiştirilmesi gerekiyor, o kadar.
Diğer yandan ise Nabucco'nun devreye girmesi her şey yolunda giderse bile yıllar alabilir ve Azerbaycan da bunu beklemeyebilir. Bu da bir ihtimal tabii.
Esasen Rusya'nın gözü, Şah Deniz sahasının ikinci safhasında çıkarılacak olan muazzam gazda. 2011 yılında devreye girmesi beklenen bu safhada yılda 8,6 milyar metreküp gaz üretilecek ve bu gaz muhtemelen ya Nabucco'ya ya da Rusya üzerinden geçip Karadeniz'e ve buradan da Avrupa'ya uzanacak olan Güney Akım gaz hattına gidecek. Bugünden görünen bu...
Şah Deniz'in ikinci safhasının önem ve değerini çok iyi bilen Azeri yetkililer ise bu konuda 'Bu safha için ticari olarak en kârlı hangisi ona bakıyoruz. En kârlı hat hangisi ise onu kullanacağız' diyorlar.
Son analizde işin gerçeği şu: Rusya'nın Azeri gazına şiddetle ihtiyacı var. Azeri tarafı isterse bu ihtiyaçtan siyasi kazançlar da dahil (Karabağ, Rusya-Ermenistan ilişkilerinin gözden geçirilmesi gibi) pek çok sahada fayda da sağlayabilir. Tabii bu her yönüyle en güzel, en uygun şekilde ele alınması gereken bir konu. Azeriler akıllı adamlardır; gerekeni yapacaklardır...
Zaman,10 Haziran 2008, Salı
