Sovyetler Birliği'nin 1991 yılında yıkılıp tarihe karışmasından sonra eski Birlik üyeleri, kendi aralarında bazı ittifaklar, örgütler, birlikler kurdular. Bunlardan en önemlisi, şüphesiz BDT denen Bağımsız Devlet Topluluğu. BDT bugün hâlâ yaşıyor ama etkili olduğu söylenemez; sadece ismen yaşıyor büyük ölçüde. Sovyetler sonrası dönemde kurulan bir başka ittifak ya da örgüt ise kısa adı GUAM olan bir bölgesel gruplaşma. GUAM; Gürcistan, Ukrayna, Azerbaycan ve Moldova devlet başkanları tarafından 1997 yılında Strasbourg'da kurulmuş, özbekistan'ın iki yıl sonra katılmasıyla 5'li bir grup haline gelmiş, ismi de işte bu grupta yer alan ülkelerin baş harflerinden oluşan GUUAM'a dönüşmüştü. GUAM'ın kuruluş amacı, üyelerinin Rusya karşısındaki bağımsızlık ve egemenliklerini muhafaza etmek, güçlendirmekti. Bunu da üyeler arasındaki siyasi, ekonomik ve güvenlik ilişki ve bağlarını daha sıkı ve güçlü hale getirerek gerçekleştirecekti. Ayrıca enerji güvenliğine de özel bir önem atfetmiş, bu konuda da sıkı ve yakın ilişkilerin tesisini kuruluş amaçları arasına koymuştu. Kısacası grup, Rusya'ya karşı bir bölgesel ittifak örgütü olarak tarih sahnesine çıkmıştı. Sadece Amerika tarafından tam anlamıyla desteklenen ama başkalarından sadece sınırlı destek gören GUUAM, özbekistan'ın üyeliğini 2002 yılında askıya almasıyla yeniden GUAM'a dönüştü. GUAM, geçen yıl Kiev'de yapılan zirvede bir kere daha isim değiştirdi, kısaca ODED diye anılan (Demokrasi ve Ekonomik Kalkınma örgütü) ismini aldı, kurumlaşma yolunda önemli adımlar attı, örgüt genel sekreterliği ihdas etti. Halen genel sekreter, Gürcistan eski dışişleri bakan yardımcısı çeçhelaşvili. Yeni ismine rağmen hâlâ GUAM adıyla anılmaya devam eden örgüt, bugünlerde Batum'da bir zirve toplantısında önemli konuları ele alıyor, gelecekteki rotasını çizmeye çalışıyor. önceki gün başlayan ve bu yazıyı yazdığımız gün sona ermesi beklenen zirveye kurucu Gürcü, Azeri ve Ukrayna devlet başkanları katılmış bulunuyorlar: öteki kurucu üye olan Moldova Devlet Başkanı Voronin ise zirvede yer almamayı tercih etmiş, yerine Dışişleri Bakan Yardımcısı Ostalep'i göndermiş bulunuyor. Voronin'in katılmama sebebinin de Rusya'nın Moldova'ya örgütten çekilme yolunda yaptığı baskısından kaynaklandığı bildiriliyor. Zaten Voronin, geçen martta verdiği demeçte GUAM ve kararlarından duyduğu hayal kırıklıklarını dile getirmiş, özellikle Odesa-Brodi-Gdansk petrol hattı projesinin kendi ülkesinden geçirilmemesine tepki göstermişti. Ne var ki, Voronin'in katılmamasına rağmen zirveye davetli devlet başkanları sıfatıyla katılan Polonya Devlet Başkanı Lech Kazinski ve Letonya Devlet Başkanı Valdas Adamkus'un ve çek Cumhuriyeti Dışişleri Bakanı Karel Schwarzenberg'ın da sayesinde başarılı bir zirve olarak greçekleşmiş bulunuyor. Ayrıca, GUAM'ı destekleyen GUAM-Amerika, GUAM-Japonya, GUAM-Polonya ve GUAM-çek Cumhuriyeti toplantılarının da zirve çerçevesinde gerçekleştirilmesiyle zirvenin öneminin daha da artmış olduğu anlaşılıyor. Burada GUAM-Amerika toplantısına Amerikan Dışişleri bakan yardımcılarından David Merkel'in katıldığına işaret edersek söz konusu önem daha anlaşılır hale de geliyor. Zirvede ilişkileri geliştirme yönünde pek çok konu ele alındı; ancak en çok konuşulan konunun Odesa-Brodi-Gdansk petrol boru hattı olduğu gelen haberlerden iyi anlaşılıyor: Malum bu hattın gerçekleşmesi halinde Hazar Havzası petrolü Rusya'dan geçmeden Ukrayna üzerinden Avrupa'ya ulaşacak. Bu da şüphesiz jeopolitik yönden önemli bir gelişme olacak. Bu ve başka sebeplerden dolayı GUAM ya da ODED zirvelerini iyi izlemek gerekiyor. Kimse yapmasa da biz bunu yapmaya devam edeceğiz; çünkü GUAM'ın gelişmesi, alacağı yol, bölgesel dengeler bakımından bizi de çok yakından ve önemle ilgilendiriyor. (Zaman,3/07/2008)